Mardin halk oyunları

Mardin'e ait halk oyunlarının topluma yansıyışı ve geçmişi değerleri

 

Halk oyunları, toplumsal yaşamı etkileyen önemlli bir kültürel etkinliktir. Halk oyunlarının kökeni insanlık tarihi kadar eskidir. Yöremizdeki halk oyunlarının figürleri incelendiğinde bu topraklarda yaşayan medeniyetlerin kültürel yapısı açıkça ortaya çıkar.Halk oyunları; düğün, nişan, kına, bayram, asker uğurlama, toplantı ve törenlerde oynanır.Oyunlar; karşılama, ağırlama ve uğurlama şekilde izleyici karşısında sergilenir. Her oyunu bir ekip başı yönetir ve bu ekip başı oyunları yönlendirir. Oyunlar genellikle türkü eşliğinde oynanır. Günümüzde köy ve kırsalda; davul, zurna, klarnet, tulum, tef, tepsi, kaval,erbane, kabak kemençe gibi çalgı aletleri kullanılmaktadır. Şehir merkezinde ise cümbüş, darbuka, zilli tef ve bağlama eşliğinde düğünler yapılmaktadır. Mardin oyunlarındaki temel figürler; çömelme, doğrulma, el çarpma ve dönme şeklindedir. Eller açık veya bağlı çömülür. Oyun modeli olarak genelikle sıra, halka ve karşılama şeklindedir. Mardin halk oyunları, kültürü oluşturan özellikler sadece güzel sanat dallarının birer göstergesi değil yaşamın kendisidir. Mardin halk oyunlarını şöyle sıralayabiliriz;

Cirane: Komşu aşkını anlatır.

Çeçani: Memleket özlemini anlatır.

Himalaye: Çoşkuyu anlatan bir oyundur.

Esmerim: Esmer tenli güzelleri anlatır.

Dızo: Coşkuyu anlatır.

Çepikli: Coşkuyu anlatır.

Govend: Özlemi anlatan bir oyundur.

Haddino: Birlikteliği anlatır.

Dallal: Sevgiliye duyulan özlem anlatılır.

Lorke: Güzelliği coşkuyla anlatan bir oyundur.

Kesirteyn: Çift kırmalıdır. Sevgi ve aşkı anlatır.

Beyn’it Develi: Aşk ve sevgiyi anlatır.

Kosari: Birlikteliği anlatır. Bar havasında oynanır.

 

Carıtsu: Testiyle çeşmeden su taşımayı anlatır.

Şevko: Özlem konulu bar havasında oynanır.

Mamır: Seviliye ağıtı anlatır. Bar havasındadır.

Bablekan: Kuyudan su çekme olayını anlatır.

Meryemi: Aşk ve sevgiyi anlatır. Bar havasındadır.

Segavi: Sevgi ve coşkuyu anlatır. Üç adım ritmiyle oynanır.

Cenbeli Ağa: Üzüntüyü ağıt şeklinde sergileyen oyundur.

Mardin Çifte Tellisi: Coşkuyu anlatır. Bayanlartarafından oynanır.

Mardin Halayı: Sevgiyi ve aşkı anlatır. Oyun bar havasındadır.

Malaya: Birlikteliği anlatır. Bay ve bayanlar birlikte karışık oynar.

Keman Bazo: Ayrılığı ve ayrılığa duyulan sitemi anlatır.

Hınne: Kına yakma olayını anlatan oyundur. Sevinç ve birlikteliği anlatır.

Kemalım: Atatürk'e duyulan sevgiyi ve bağlılığı anlatır. Bar havasındadır.

Berivan: Süt sağma olayını anlatır. Ağır bar havasındadır.

Keçikani: Bir genç kız oyunu olup aşkı, dostluğu ve birlikteliği anlatır.

Hırpani: Aşk acısını anlatan bir takım oyunudur.

Bişaro: Bağ bozumunu anlatan oyundur. Bay ve bayan karışık bazen de ayrı oynar.

Üç Kırma: Üç kırmayla oynanan bir erkek oyunu olup ağır bar havasındadır.

Çepikli: Şiddeti ve sevgiyi, jest ve mimiklerle uyumlaştıran bir oyundur.

Koçere: Şehirden yaylaya göçü ve yayladan şehre çalışmayı gidenleri anlatan bir oyundur.

Haftano: Giyinme ve kuşanmayı anlatır.

Dik Oyun: Toplumsal yaşamın düzenli yönünü anlatan bir oyundur.

Raksıl Havanım: Seçkin kadınların bir araya geldiklerinde oynadıkları ve birlikteliği yansıtan bir oyundur. Ağır bar havasındadır.

Rihane: Oyun adını reyhan çiçeğinden almıştır. Reyhan çiçeğinin büyüyüp yayıldıkça etrafa saçtığı muhteşem ve ferahlatıcı kokusunun etkisi insanoğlunun dans etmesini sağlar. Ağır bar havasındadır. Bu oyuna "atabarı" da denilmektedir.

Sabiha: Mardin’de yaşanan ve sonu evlilikle biten ölümsüz bir aşkın öyküsüne dayanır.Ağır bar havasındadır.

Hat Matar (Yağmur Yağdı): Yağmuru anlatan bir oyundur.

Zeyno: Umutsuz bir aşk olayını anlatan, erkeklerin hayal kırıklıklarını ve acıyı birlikte gösteren bir oyundur.

Botani: Birlik duygusunun sevgiyle kazanıan coşkuyu anlatır. Duyguları figürleştiren bir oyundur.

Torivan: Sevgiyi coşkuyla bütünleştirerek anlatan bar havasında bir oyundur.

Hurşe: Sevinç ve coşkuyu anlatır. Kemençe ile oynanır. Doğal yaşama duyulan sevinç anlatı-

lır.