Doğu Kültüründe Kız İsteme, Söz Kesme, Nişan ve Düğün Kültürü
Doğu ve Güneydoğu bölgesinde yer alan illerin genel itibariyle gelenek ve görenekleri birbirine benzerlik göstermiştir. İşte bu bölgelerde yer alan illerin kültürüne göre kız isteme ve nişan adetleri...
Doğu ve Güneydoğu bölgesindeki illerimizde önceleri aile baskısı ile oluşan evlilik zamanla değişerek genç kız ve erkeğin birbirini beğenip arkadaşlıkları sonucunda gerçekleşmeye başlamıştır.
Erkeğin ailesi oğullarının evini geçindireceğine inandıkları an beğendiği birinin olup olmadığı sorarlar. Böyle biri varsa, öncelikle o kız istenir. Eğer yoksa erkeğin yakınları kendisine yakın gördükleri kızı görmeye giderler.
Kızı beğenirlerse tekrara rahatsız edeceklerini belirtir; ikinci defa giderken ağız tatlı olarak şeker veya çikolata alınıp kararlaştırılan günde kızı istemeye giderler.
Dünürcülerden biri “Allah’ın emri, Peygamberin kavli” şeklinde söze başlayarak kızı ister. Bu istek uygun görülürse belirti olarak “nasipse olur” denir, olumsuz karşılanırsa çeşitli bahanelerle istek geri çevrilir.
Kız istenip olumlu cevap alındıktan sonraki Perşembe veya Pazar günü akşamı kız evi tekrar ziyaret edilir.
“Mendil alma” denilen bu ziyarette kıza çeyizinde harcamak için bir miktar para verip söz yüzüğü takar.
Daha sonra nişan günü kararlaştırılır.
Nişandan bir müddet önce iki aile birlikte alışverişe çıkarak gelin ve damat için gerekli giyim eşyaların alırlar.
Nişandan bir gün önce kızın evine nişan için alınan giyecek ve kuruyemişleri getirirler.
Aynı gün iki üç saat sonra da kız tarafı, oğlan evine bohça götürür.
Bu bohçada damat ve yakınları için çeşitli hediyeler bulunur.
Nişan, salon ya da müsait geniş bir evde yapılır.
Davetlilerin huzurunda bir aile büyüğü tarafından nişan yüzükleri takılır. Dualar okunur.
Oğlan tarafı aldıkları bilezikler, küpe, altın ve saat gibi ziynetleri kıza taktıktan sonra, kız ve oğlan davetlilerin elini öperler.
Yeni nişanlılar ortaya çıkarak birlikte karşılama oynarlar.
Daha sonra erkekler düğün yerini terk ederek bayanları kendi aralarında eğlenmeye bırakırlar.
Nişandan bir gün önce gelen armağanlar konuklara gösterilir.
Armağanlarla birlikte gelen yemişler, birgün sonra kızın arkadaşları tarafından eğlence düzenlenerek yenir.
Gelin evlendikten sonra yeni evine girmeden önce kapı eşiğinde testi kırar. Bu, evin bereketli olması ve evliliğin su gibi yolunda gitmesi için iyi dilekleri temsil eder
Düğünlerinde uygulama ana başlıklarıyla şöyle olmaktadır.
Tanışma: Evlenecek çağa gelen erkekler düğünlerde, sosyal etkinliklerde, okullarda, bayramlarda gördüğü kızlarla anlaşır. Erkek, ailesini kızı istemeye gönderir. Şayet gelin adayı yakın bir yerden ise herkes birbirini tanıdığı için, ilk gidişte kız istenir.
Gelin adayı başka bir yerde ise anne ve babası önce kızı görmeye giderler. Erkeğin beğendiği ve evlenmek istediği kızı, ana-babası da genellikle beğenir, oğlunun önüne geçmez.
Kız İsteme: Kız istemeye giden aile, "Allah’ın emri peygamberin kavli ile kızınız Zeynep’i oğlumuz Ahmet’e istemeye geldik" der. Erkek tarafının bu isteği karşısında kız tarafı tereddüt duyarsa, "Bize biraz düşünme fırsatı verin, gene buyurun gelin der." Kızlarını vermeye niyetli değillerse, "Bizde verilecek kız yok, kısmetinizi başka kapıda arayın" diye cevaplarlar.
Söz Kesme: Her iki aile anlaştı ise, filan gece gelin söz keselim denir. (Söz kesme genellikle Pazartesi veya Cuma gecesi terci edilir). Erkek tarafı gerekli hazırlıkları yapar, gelin adayına takacakları hediyeleri ve bir sandık lokumu alarak kız evine gider. Her iki aile aralarında anlaştıktan sonra,
"Artık bu işi tatlıya bağlayalım"
der ve lokum sandığını açarak orada bulunanlara lokum ikram edilir. Söz kesme gecesinde kız tarafının önceden hazırladığı bir bohça erkek tarafına verilir. Bohçanın içinde damat adayı için hazırlanmış havlu, gömlek, çorap, şeker, kolonya, terlik ve iç çamaşırı bulunur.
Bu bohça yeşil bir krep ile bağlanır. Bu damat adayının muradına erdiğinin işaretidir. Bohçayı, gelin adayı kız önce kaynataya götürür ve elini öper. Sonra kaynanaya götürüp onun da elini öper. Erkek tarafı da hediyelerini kıza taktıktan sonra fazla durmak istemezler, bir an önce oğullarına müjdeyi vermek için sabırsızlanır ve ayrılırlar. Başlık parası söz konusu değildir.
Çok yoksul olan ailelerin, kızlarının çeyiz ve düğün törenlerinde yardımcı olsun diye küçük bir miktar başlık parası aldığı olur.