Otizmli Çocuklarda Beslenme!...

Otizmli Çocuklarda Beslenme

   Otizm, tekrarlayıcı ve sınırlayıcı ilgi ve davranışların yanı sıra, sosyal etkileşim ve iletişimdeki bozulmaları içeren, yaşam boyu süren nörogelişimsel bir bozukluktur. Genellikle yaşamın ilk 3 yılında fark edilen otizmde, motor ve normal olmayan duyularla ilgili genellikle göz iletişimi kurmama, seslenildiğinde tepki vermeme, dikkat eksikliği ve sözel olmayan iletişimde sorunlar gibi bireyselleşmiş davranışlar görülmektedir.

Otizme Eşlik Eden Hastalıklar ve Beslenme ile İlgili Sorunlar

 Otizmin tedavisi, çok sayıda eşlik eden hastalığın yanı sıra belirtilerin etkileşiminden dolayı zor ve karmaşıktır. Otizmli çocuklarda otizme eşlik eden en az bir durum görülme olasılığının %72.5 olduğu düşünülmektedir. Yeme bozuklukları, gastrointestinal bozukluklar, epilepsi ve obezite en fazla eşlik eden hastalıklardır.

• Yeme Bozuklukları: Yeme bozuklukları, bireyin besini seçerek tüketmesi veya belli besin grupları içinde çeşitli besinleri az tüketmesine dayalı bir sorundur. Otizmli çocuklar arasında yeme bozukluğu %90 oranında görülmektedir. Otizmli çocuklarda beslenme ile ilgili sorunların yüksek oranda görülmesinin nedenleri, besin seçiciliği, biyolojik olarak besin intoleransı, sosyal uyum içindeki eksiklikler, duyusal bozukluklar, yeni bir besin denemeden korkma, beslenme sorunlarını arttırmaya neden olabilecek motor becerilerindeki sıkıntılar, gastrointestinal sorunlar ve pika şeklinde sıralanabilir.
• Mikro Besin Ögesi Yetersizlikleri: Otizmli ve sağlıklı çocukların besin ögesi gereksinmeleri benzer olmasına karşın otizmli çocuklardaki besin seçiciliği, gastrointestinal sorunlar ve çocuklara uygulanan diyetlerin mikro besin ögesi alımını azaltarak yetersizliğe neden olabileceği düşünülmektedir.  Bu konuda yapılan çalışmalarda, otizmli çocuklarda, çoğunlukla demir, kalsiyum, iyot, A vitamini, B12 vitamini, C ve D vitaminleri, çinko, folat ve lif alımında yetersizliklere rastlanmıştır. Otizmli çocukların sağlığını olumsuz etkileyen B12 vitamini yetersizliği, vejetaryen anneler tarafından emzirilen çocuklarda ve vejetaryen beslenen çocuklarda daha fazla görülmektedir. B12 vitamini eksikliği merkezi sinir sisteminde miyelin kaybı, nöropati, atrofik glossit ve megaloblastik anemiye neden olabilmekte, bu eksikliğin çeşitli nörolojik bozukluklarla ilişkili olduğu bilinmektedir.
• Gastrointestinal Bozukluklar: Gastrointestinal bozukluklar, sıklıkla otizme eşlik eden sorunlar arasında yer almaktadır. Otizmli çocuklarda görülen Gİ sorunlar, kronik diyare, aşırı gaz, konstipasyon, besin intoleransı, gastroözafajiyel reflü, kusma, karında şişlik ve ağrıdır. Otizmli çocuklarda besin seçiciliği konstipasyon, diyare gibi Gİ belirtilerin artmasına ya da ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Bu çocukların genellikle şekerli yiyecek, atıştırmalık gibi basit karbonhidrat içeriği yüksek besinleri tercih etmesi, lif içeriği yüksek olan sebze ve meyve tüketimlerinin düşük olması bu sorunları artırmaktadır. Uzmanlara göre, karbonhidrat ağırlıklı beslenme ozmotik yükü arttırdığından ishale neden olmaktadır.

Vücut Ağırlığı Artışı ve Obezite:

Yapılan araştırmalar otizmli çocuklarda sağlıklı yaşıtlarına göre vücut ağırlığı artışı ve obezite görülme sıklığının genellikle daha yüksek olduğunu göstermiştir. Son yapılan literatür çalışmaları otizmli çocuklarda vücut ağırlık artışı ya da obezite için risk etmenlerinin arttığını ileri sürmektedir. Bu etmenler, sağlıklı çocuklardaki risk etmenlerinden farklı olabilir ve tüm otizmli çocuklar için genellenemez. Kısıtlama diyetleri, motor becerilerin zayıflaması ile fiziksel aktivitenin azalması, düşük kas elastikiyeti, spor yapmak için yeteneklerin azalmış olması, vücut ağırlık artışına neden olan ilaçlar, otizmin şiddeti, genetik ve metabolik durumlar bu etmenler arasında sayılabilir.

OTİZMLİ ÇOCUKLARDA BESLENME ÖNERİLERİ

Otizmli çocuklarda, belirtilerin azaltılması, otizme özgü davranışlarda gelişim sağlanması, otizme eşlik eden hastalıkların belirtilerinin iyileştirilmesi ve çocuğun yaşam kalitesinin artırılmasında sağlıklı beslenme büyük önem taşımaktadır. Otizmli çocuklarda belirtilerin farklı şiddette görülmesi, eşlik eden hastalık veya hastalıkların her çocukta farklı olabilmesi ve otizmin nedeninin tam olarak bilinmemesinden dolayı kesin bir beslenme tedavisi yaklaşımından söz edilememektedir.

• Otizmli çocuklarda mikro besin ögelerinin alımının genellikle yetersiz olduğu görülmüş ve eksik olan besin ögesinin alınmasına yönelik beslenme planının yararlı olabileceği belirtilmiştir.
• Otizmin tedavisinde kullanılan glutensiz-kazeinsiz diyet, besinsel tedavi yaklaşımları arasında en çok umut veren diyettir ancak yine de uzun süreli besin kısıtlamaları sonucu besin ögesi yetersizlikleri görülmektedir. Bu nedenle diyetin uygulanması sırasında bireyin besin ögesi değişimleri izlenmelidir.
• Otizme eşlik eden hastalıklarda ise, o hastalığa yönelik beslenme planı uygulanarak hastalığın belirtilerinin azaltılması ve/veya yok edilmesi amaçlanmış, böylece otizm için de yararlı olabileceği ileri sürülmüştür.
• Otizm için kesin bir beslenme tedavisi yaklaşımından söz edilememektedir. Bu nedenle her çocuk bireysel olarak değerlendirilmelidir. Çocuğun besin ögesi yetersizlikleri ve bunların nedenleri, varsa otizme eşlik eden hastalığı, çocuğun besinlere olan yaklaşımı incelenmelidir.
• Tüm bunlar göz önüne alınarak kişiye özel beslenme planı ve stratejisi geliştirilmelidir. Böylece her çocuğun uygun beslenme stratejileri ile yaşam kalitesinin arttırılması amaçlanmalıdır.