Diyarbakır ilçelerinin Kürtçe isimleri nedir? Anlamını nerden alıyor?

Kırsal yaşamın hakim olduğu Diyarbakır’da çok sayıda ilçe bulunmaktadır. Yaklaşık 2 milyonluk nüfusa sahip olan şehrin ilçeleri arasında; Bağlar, Bismil, Çermik, Çınar, Çüngüş, Dicle, Eğil, Ergani, Hani, Hazro, Kayapınar, Kocaköy, Kulp, Lice, Silvan, Sur ve Yenişehir yer almaktadır.

Kocaköy/ Karaz

İlçenin adı, 1869 ve 1915 yılı kayıtlarında Karas ya da Karaz olarak geçmektedir. 22 Temmuz 1975'te belediye statüsü alarak beldeye dönüştü.Kocaköy, 20.05.1990 tarih ve 20523 sayılı resmi gazetede yayımlanan kanun ile ilçe statüsüne kavuştu. İlçe sınırlarında tarihi kalıntılar mevcuttur. Kocaköy batısında Diyarê Mâlan mevkiinde 7000 yıllık harabelere ve kalıntılara rastlamak mümkündür. Yine doğusunda ve batısında Karaz mağaraları mevcuttur. Ambar vadisinde kaya mezarlarına rastlanabilir. Ambar köyünde Asur, Hitit ve Urartu döneminden kalma höyükler ve yine Gırê Haci mevkiinde, Harem mahallesi ile Çaytepe ve Suçıktı köylerinde höyükler mevcuttur. Tepecik Bozbağlar köyleri arasında kalan Zıbedi mevkiinde 33 adet sahabe mezarı bulunmaktadır. Çevre köylerden çok sayıda mağara bulunmaktadır.

Hazro/ Hezro

İlçenin güneyi ovalık kuzey kısmı ise çok dağlık bir yapıya sahiptir. Çevresine göre yüksekte bulunan ilçe merkezi daha fazla yağış alıp yazları daha serin ve kışları daha çok kar yağışlı görülür. Denizden yüksekliği 1030 m olan Hazro, Uzuncaeski dağı eteklerinde kurulmuştur. İlçenin kuzeyinde Lice, Doğu ve Güneydoğusunda Silvan, batısında Kocaköy, Güneybatısında Diyarbakır kent merkezi bulunmaktadır. Karasal iklimin hüküm sürdüğü Hazro ilçesinin en önemli akarsuyu olan Zuğur Çayı, Zergüş mevkiinde doğarak Bismil ilçesi yakınlarında Dicle nehrine karışmaktadır.

Hani/ Henı

Hani, Diyarbakır ilinin bir ilçesidir. İlçenin eski ismi Henı'dır. Henı Zazacada Çeşme demektir. Hani Zazaların eski yerleşim yerlerindendir. İnanç bakımından İslamiyetin izleri belirgin bir şekilde görülür. Hani'nin en büyük ziyaretleri olan, Salıkaf, Cafer-i Tayyar Yatırı ve Seyyid Bedrettin ve Dımıştad yatırı'nın Sünni İslam'ın bölgeye gelmeden öncesi olduğu bilinmektedir.

Ergani/Dixan

Ergani ya da eski adıyla Osmaniye Diyarbakır ilinin bir ilçesidir.Dicle'nin sağ kıyısına 10 km uzaklıkta ve halk arasında Zülküf Dağı, Zülküf (Zülkifl) Peygamber Dağı, Makam Dağı olarak isimlendirilen 1537 metre yüksekliğindeki Zülküf Dağı'nın güney eteğine kurulmuş olup Diyarbakır'ın önemli ilçelerinden biridir. Ergani, nüfus bakımından Diyarbakır ilinin en kalabalık dördüncü ilçesidir. İlçe merkezine bağlı, 86 köy bulunmaktadır.

Çermik/ Çermûg

Çermik, Diyarbakır ilinin kuzeybatısında bulunan bir ilçedir. İlçe, Doğu Anadolu Bölgesi' nin Yukarı Fırat Bölümü'nde bulunmaktadır. Ayrıca Diyarbakır' ın Fırat Havza' sında bulunan iki ilçesinden biridir.Eski ismi Aberna'dır. İlçe bugünkü ismini ise dünyaca meşhur kaplıcalarından almıştır. Çermik'in 2006 tarihi itibarıyla merkez nüfusu 21.000 civarıdır. İlçe 20 Nisan 1924 yılında Elazığ ilinden ayrılıp Diyarbakır iline bağlanmıştır. Çermik ilçesinin nüfusu Türkmenler, Zazalar ve Kürtlerden oluşur. 1915 Olayları'na kadar Ermenilerin ilçede ciddi bir nüfusa sahip olduğu iddia edilir.

Çüngüş/ Şankuş

Çüngüş, Osmanlı kaynaklarında چونكوش adıyla geçmektedir. Yerleşim 1516 yılında Osmanlı hakimiyetine girmiş olup 1518 yılında yapılan tahrire göre, Ergani sancağına bağlı nahiye konumundaki yerleşim merkezinde tamamı Türklerden oluşan Müslüman nüfus 27 hane, 2 mücerred (yetişkin bekar erkek) ve tamamı Ermenilerden oluşan Gayrimüslim nüfus ise 116 hane ve 13 mücerred yaşamaktadır. 1530 yılı tahririnde 58 hane, 23 mücerred, 4 muaf Müslüman ile 192 hane ve 81 mücerred Gayrimüslim, 1566 yılı tahririnde ise 129 hane ve 31 mücerred Müslüman, 406 hane ve 126 mücerred Gayrimüslim kaydedilmiş.