Tandır Ekmeği Geleneği Devam Ediyor
Dere kenarlarından elde edilen çamurla yapılan tandır kiminin geçim kaynağı, kiminin de ihtiyaçlarını karşılayabileceği ek iş olmaya devam ediyor. Çamur birçok işlemden geçirildikten sonra tandıra şekil verme işlemini de kadınlar yapıyor. Kırsal kesimlerde saç ekmeğinin de yaygın olarak pişirildiği bilinse de özellikle tandırlarda pişen ekmek, geç bayatlaması dolayısıyla daha fazla rağbet görüyor. Yerde açılan ve etrafı çamurla sıvanmış bir çukur veya toprağın üzerinde kubbe şeklinde yine çamurla sıvazlanarak yapılan fırında pişirilen ekmeğin hamuru da özel olarak hazırlanıyor.
Asırlardır süren tandırda ekmek pişirme geleneği, Doğu ve Güneydoğu genelinde hâlâ sofra kültüründeki yerini muhafaza ediyor.
Bölgede yaygın olarak devam eden tandırda ekmek pişirme geleneği, özellikle sofra kültürünün vazgeçilmezleri arasında yer alıyor.
Kürtlerin, Fasların, Arapların, Azerilerin genel kültürünü yansıtan tandır ekmeği veya nanê tenûrê, asırlardır insanların sofrasındaki mümtaz yerini muhafaza ediyor.
Sanayi tipi fırınların gelişmesi, kent kültürünün kırsalda da etkili olmasıyla geçmişe oranla daha az üretilen tandır ekmeği, hem kokusu ve lezzetiyle hem de farklı görünümüyle diğer ekmek türlerinden daha imtiyazlı bir yere sahip.
Kadınların mevsimlik iş olarak gelir elde ettiği tandır yapımı, sabahın ilk ışıklarıyla başlanılması gereken ve emek isteyen işlerden biri. Tandırın birçok işlemden geçirilerek yapıldığını ve bunun zahmetli bir iş olduğunu söyleyen kadınlar, tandır kültürünün yok olmaya yüz tuttuğuna dikkat çekti.
Kadınlardan Çiçek Ataş, tandırda yapılan ekmeğin daha sağlıklı olduğunu, ancak insanların rahat yaşamak için tandır ekmeğini tercih etmediğini söyledi. Çiçek, “Eskiden evler bile çamurdandı ama şimdi çamurdan evler bile kalmadı, her şey betonlaştı. Oysa çamurdan evler sağlıklı. Aynı şekilde tandırdaki ekmekler de daha sağlıklı ve tadı başkadır" diye belirtti.
'Tandırı, tuz, saman ve keçi kılını içine katarak yapıyoruz'
Tandır yapımının zor olduğunu ve bu işin mevsimlik olduğunu söyleyen Çiçek, tandır yapımını şu şekilde anlattı:
"Baharın gelişiyle tandır yapmaya başlıyoruz. Kışın hem malzeme yok hem de havadan kaynaklı yapılamaz. Tandır birçok işlemden geçilerek yapılıyor. Önce derenin kenarından çamur getiriliyor. Biz de o çamuru satın alıyoruz. Satın aldığımız çamurun içine tuz, saman ve keçi kılları atarak çamuru hamurlaştırıyoruz. Çamuru hamurlaştırma işlemini erkekler yapıyor. Yaptığımız hamurlaştırma işleminden sonra çamuru güneşin önünde kurutuyoruz. Kuruttuktan sonra tekrar ıslatıp tandırın yapmaya başlıyoruz. Tandır yapmaya baharda başlıyoruz, sonbaharda bitiriyoruz. Yani 4 ay çalışıyoruz. Tandıra şekil vermeyi kadınlar yapıyor. Yaptığımız tandırları 100 lira ve üzerinde satıyoruz. Günlük bazen 2 tane, bazen de 20 tane sattığımız oluyor. Satışlarımızda bu sene durgunluk var, bunun sebebi de Kürdistan'da yaşanan savaş."
'Tek geçim kaynağımız tandır'
13 yaşından beri tandır yaptığını ve günde 9 saat çalıştığını söyleyen Çiçek, 20 yıldır geçim kaynağının bu iş olduğunu belirtti. Çiçek, "Sabah yapmaya başlıyoruz, akşama kadar çalışıyoruz. 12 çocuğum var hepimiz bu tandırlardan kazandıklarımızla geçiniyoruz. Ben 13 yaşında evlendim, evlendiğimden beri bu işi yapıyorum. Küçük yaşlarda evlendim, ne zaman çocuğum oldu, ne yaşadığımı hatırlamıyorum. Babam zalimdi, berdel olarak evlendirdi beni" diyerek yaşadıklarından söz etti.
'Tandır kültürü yok olma tehlikesiyle karşı karşıya'
Çiçek, tandır işini yaptığından dolayı kendilerini hor görenlerin de takdir edenlerin de olduğunu kaydederek, kimi zaman başka şehirlerden gelip tandır siparişi verenlerinde olduğunu dile getirdi.
Çiçek, “İnsanlar rahatlarına düşkünler, tandır yapmak, tandırda ekmek yapmak zor, zahmetli, emek isteyen bir iş. Ne zaman ki betonlaşma geldi, hastalıklar ve dertler oluştu. Bizim için şehirlerde yaşamak zehir gibi bir şey oldu" ifadelerinde bulundu.
Tandır Ekmeğinin yapılışı
Mayalanmış hamur, bir süre bekletildikten sonra ekşimesiyle tandırın başına getirilir. Eşit şekilde yumaklara ayrılan hamur, elde çırpılarak bir buçuk santim kalınlığında açılır. Yöreye göre üzerine; un, susam, yumurta veya su serpilir. Bundan sonra hamur, tandırın iç duvarlarına yapıştırılarak pişirilir. Bu işlemlerden sonra pişen ekmek bol miktarda hazırlanıp uzun müddet de saklanabilir.
Asırların taşıyıp da günümüze getirdiği tandır ekmeğine tüm bölge halkı gibi Batmanlılar da özel bir ilgi gösteriyor. Özellikle kırsal kesimlerde daha fazla rağbet gören tandır ekmeği; lezzeti, enfes kokusu, uzun ömürlü ve sağlıklı oluşu dolayısıyla köylüler tarafından tercih ediliyor. Ev kadınları, asırlardır devam eden tandırlarda ekmek pişirme geleneğini sürdürmeye çalışıyorlar.
"40 yıldır tandır ekmeği yapıyorum"
Tandır ekmeğinin yapılışının çok zahmetli bir iş olduğunu belirten ev kadınlarından Sevda Hanım, özellikle ekmeği yoğururken yorulduğunu ve daha sonra yaktığı tandırın sıcaklığında ekmeğini çıkardığını söyledi.
Tandır ekmeği yapmanın yaklaşık yarım gününü aldığını ifade eden Sevda Hanım, sözlerini şöyle sürdürdü: “Tandır ekmeği için önce suyumuzu ısıtıyoruz. Daha sonra unumuzu eliyoruz ve hamurumuzu yoğuruyoruz. İki saat beklettikten sonra mayasını tutana kadar ondan sonra hamuru yuvarlak şekilde yapıyoruz. Tandırımızı çalı çırpı ile yakıyoruz ve hamurumuzu tandıra vuruyoruz. Yarım saat tandırda kalıyor ve piştikten sonra ekmeğimizi çıkarıyoruz. Ondan sonra biraz dinlendiriyoruz ve tandır ekmeğimiz artık yemek için hazırdır. Ninelerimizden bu yana tandır ekmeğini yapıyoruz. Bu biz Kürtlerin bir geleneğidir. Tandır ekmeğinin tadı çok güzeldir. 40 yıldır tandır ekmeğini yapıyorum. Bu gelenek asırlardır devam ediyor. Nenelerimiz tandır ekmeğini yapmış, bizler de bu geleneği devam ettiriyoruz.”
"Zamanımızın genç kızlar da tandır başında ekmek pişirsin"
Bir diğer ev kadını Ayşe Yılmaz ise tandırda ekmek pişirmenin çok zahmetli bir iş olduğunu belirterek, “Tandır ekmeğinin hamurunu hazırlamak ve pişirmek çok zahmetlidir. Tandır ekmeği fırınlarda pişirilen ekmeklere benzemez. Hem lezzeti güzeldir hem de çabuk bayatlamaz, uzun süre muhafaza edilebilir. Batmanda imkânı olanlar tandır ekmeği pişirmeyi tercih ediyor. Tabi şehirde bu ekmeği yapmak için de her yer müsait olmayabiliyor. Tandır ekmeğini; annem, onun annesi de yaptı ve bugün ben de pişiriyorum. Tabi isterim ki bu gelenek devam etsin. Zamanımızın genç kızlar da tandır başında ekmek pişirsin. Bu kültürümüzün yok olmaması lazım." dedi.
Bölgede yaygın olarak devam eden tandırda ekmek pişirme geleneği, özellikle sofra kültürünün vazgeçilmezleri arasında yer alıyor.
Kürtlerin, Fasların, Arapların, Azerilerin genel kültürünü yansıtan tandır ekmeği veya nanê tenûrê, asırlardır insanların sofrasındaki mümtaz yerini muhafaza ediyor.
Sanayi tipi fırınların gelişmesi, kent kültürünün kırsalda da etkili olmasıyla geçmişe oranla daha az üretilen tandır ekmeği, hem kokusu ve lezzetiyle hem de farklı görünümüyle diğer ekmek türlerinden daha imtiyazlı bir yere sahip.
Kadınların mevsimlik iş olarak gelir elde ettiği tandır yapımı, sabahın ilk ışıklarıyla başlanılması gereken ve emek isteyen işlerden biri. Tandırın birçok işlemden geçirilerek yapıldığını ve bunun zahmetli bir iş olduğunu söyleyen kadınlar, tandır kültürünün yok olmaya yüz tuttuğuna dikkat çekti.
Kadınlardan Çiçek Ataş, tandırda yapılan ekmeğin daha sağlıklı olduğunu, ancak insanların rahat yaşamak için tandır ekmeğini tercih etmediğini söyledi. Çiçek, “Eskiden evler bile çamurdandı ama şimdi çamurdan evler bile kalmadı, her şey betonlaştı. Oysa çamurdan evler sağlıklı. Aynı şekilde tandırdaki ekmekler de daha sağlıklı ve tadı başkadır" diye belirtti.
'Tandırı, tuz, saman ve keçi kılını içine katarak yapıyoruz'
Tandır yapımının zor olduğunu ve bu işin mevsimlik olduğunu söyleyen Çiçek, tandır yapımını şu şekilde anlattı:
"Baharın gelişiyle tandır yapmaya başlıyoruz. Kışın hem malzeme yok hem de havadan kaynaklı yapılamaz. Tandır birçok işlemden geçilerek yapılıyor. Önce derenin kenarından çamur getiriliyor. Biz de o çamuru satın alıyoruz. Satın aldığımız çamurun içine tuz, saman ve keçi kılları atarak çamuru hamurlaştırıyoruz. Çamuru hamurlaştırma işlemini erkekler yapıyor. Yaptığımız hamurlaştırma işleminden sonra çamuru güneşin önünde kurutuyoruz. Kuruttuktan sonra tekrar ıslatıp tandırın yapmaya başlıyoruz. Tandır yapmaya baharda başlıyoruz, sonbaharda bitiriyoruz. Yani 4 ay çalışıyoruz. Tandıra şekil vermeyi kadınlar yapıyor. Yaptığımız tandırları 100 lira ve üzerinde satıyoruz. Günlük bazen 2 tane, bazen de 20 tane sattığımız oluyor. Satışlarımızda bu sene durgunluk var, bunun sebebi de Kürdistan'da yaşanan savaş."
'Tek geçim kaynağımız tandır'
13 yaşından beri tandır yaptığını ve günde 9 saat çalıştığını söyleyen Çiçek, 20 yıldır geçim kaynağının bu iş olduğunu belirtti. Çiçek, "Sabah yapmaya başlıyoruz, akşama kadar çalışıyoruz. 12 çocuğum var hepimiz bu tandırlardan kazandıklarımızla geçiniyoruz. Ben 13 yaşında evlendim, evlendiğimden beri bu işi yapıyorum. Küçük yaşlarda evlendim, ne zaman çocuğum oldu, ne yaşadığımı hatırlamıyorum. Babam zalimdi, berdel olarak evlendirdi beni" diyerek yaşadıklarından söz etti.
'Tandır kültürü yok olma tehlikesiyle karşı karşıya'
Çiçek, tandır işini yaptığından dolayı kendilerini hor görenlerin de takdir edenlerin de olduğunu kaydederek, kimi zaman başka şehirlerden gelip tandır siparişi verenlerinde olduğunu dile getirdi.
Çiçek, “İnsanlar rahatlarına düşkünler, tandır yapmak, tandırda ekmek yapmak zor, zahmetli, emek isteyen bir iş. Ne zaman ki betonlaşma geldi, hastalıklar ve dertler oluştu. Bizim için şehirlerde yaşamak zehir gibi bir şey oldu" ifadelerinde bulundu.
Tandır Ekmeğinin yapılışı
Mayalanmış hamur, bir süre bekletildikten sonra ekşimesiyle tandırın başına getirilir. Eşit şekilde yumaklara ayrılan hamur, elde çırpılarak bir buçuk santim kalınlığında açılır. Yöreye göre üzerine; un, susam, yumurta veya su serpilir. Bundan sonra hamur, tandırın iç duvarlarına yapıştırılarak pişirilir. Bu işlemlerden sonra pişen ekmek bol miktarda hazırlanıp uzun müddet de saklanabilir.
Asırların taşıyıp da günümüze getirdiği tandır ekmeğine tüm bölge halkı gibi Batmanlılar da özel bir ilgi gösteriyor. Özellikle kırsal kesimlerde daha fazla rağbet gören tandır ekmeği; lezzeti, enfes kokusu, uzun ömürlü ve sağlıklı oluşu dolayısıyla köylüler tarafından tercih ediliyor. Ev kadınları, asırlardır devam eden tandırlarda ekmek pişirme geleneğini sürdürmeye çalışıyorlar.
"40 yıldır tandır ekmeği yapıyorum"
Tandır ekmeğinin yapılışının çok zahmetli bir iş olduğunu belirten ev kadınlarından Sevda Hanım, özellikle ekmeği yoğururken yorulduğunu ve daha sonra yaktığı tandırın sıcaklığında ekmeğini çıkardığını söyledi.
Tandır ekmeği yapmanın yaklaşık yarım gününü aldığını ifade eden Sevda Hanım, sözlerini şöyle sürdürdü: “Tandır ekmeği için önce suyumuzu ısıtıyoruz. Daha sonra unumuzu eliyoruz ve hamurumuzu yoğuruyoruz. İki saat beklettikten sonra mayasını tutana kadar ondan sonra hamuru yuvarlak şekilde yapıyoruz. Tandırımızı çalı çırpı ile yakıyoruz ve hamurumuzu tandıra vuruyoruz. Yarım saat tandırda kalıyor ve piştikten sonra ekmeğimizi çıkarıyoruz. Ondan sonra biraz dinlendiriyoruz ve tandır ekmeğimiz artık yemek için hazırdır. Ninelerimizden bu yana tandır ekmeğini yapıyoruz. Bu biz Kürtlerin bir geleneğidir. Tandır ekmeğinin tadı çok güzeldir. 40 yıldır tandır ekmeğini yapıyorum. Bu gelenek asırlardır devam ediyor. Nenelerimiz tandır ekmeğini yapmış, bizler de bu geleneği devam ettiriyoruz.”
"Zamanımızın genç kızlar da tandır başında ekmek pişirsin"
Bir diğer ev kadını Ayşe Yılmaz ise tandırda ekmek pişirmenin çok zahmetli bir iş olduğunu belirterek, “Tandır ekmeğinin hamurunu hazırlamak ve pişirmek çok zahmetlidir. Tandır ekmeği fırınlarda pişirilen ekmeklere benzemez. Hem lezzeti güzeldir hem de çabuk bayatlamaz, uzun süre muhafaza edilebilir. Batmanda imkânı olanlar tandır ekmeği pişirmeyi tercih ediyor. Tabi şehirde bu ekmeği yapmak için de her yer müsait olmayabiliyor. Tandır ekmeğini; annem, onun annesi de yaptı ve bugün ben de pişiriyorum. Tabi isterim ki bu gelenek devam etsin. Zamanımızın genç kızlar da tandır başında ekmek pişirsin. Bu kültürümüzün yok olmaması lazım." dedi.
