Yas süreci ile ilgili doğru bilgiye sahip miyiz?

Yas, hayatın doğal bir parçasıdır ve bir kayıp sonrasında (değer verdiğimiz birini veya bir şeyi) yaşanılan bir durumdur.

Yas, hayatın doğal bir parçasıdır ve bir kayıp sonrasında (değer verdiğimiz birini veya bir şeyi) yaşanılan bir durumdur. Ölüm dışında boşanma, iş kaybı, taşınma, aileden ve arkadaşlardan uzaklaşma sonucunda da yas tutulabilir. Yas tepkileri ise yaşamın tehlikeye girmesi ve bir kişiyi ya da bir objeyi kaybetme ya da kaybetme tehdidi sonrasında ortaya konulan duygusal, davranışsal ve düşüncesel tepkilerdir. Yas süreci her birey için farklılık gösterir ve yas sürecinde duygusal, davranışsal, bilişsel ve fizyolojik tepkiler görülür bunlar şu şekilde açıklanabilir:

Duygusal tepkiler: Ölümü inkar etme, üzüntü, ağlama, özlem, öfke, sıkıntı, güvensizlik, tedirginlik, aklını yitireceği-delireceği korkusu, hayata karşı ilgi ve istek kaybı, hiçbir şeyden zevk alamama, hiçbir duygu hissedememe, geleceğe dair umutsuzluk ve karamsarlık, yalnızlık, çaresizlik.

Davranışsal tepkiler: Amaçsız bir aşırı hareketlilik, kendini tamamen başkalarına yardıma adayarak kaybın acısından kaçınma, insanlardan uzaklaşma ve görüşmek istememe, ölen kişinin eşyalarına, bulunduğu yerlere aşırı yönelme veya bunlardan uzak durmaya çalışma, mezara sık gitme veya gidememe, alkol ve/veya ilaç kullanma, cinsellikle ilgili değişiklikler.

Bilişsel tepkiler: Ölen kişiyi ve ölümü düşünme-düşünmeye engel olamama, kendini suçlama, kendine kızma, pişmanlık, ölüm anını tekrar tekrar hatırlama, hatta çok canlı bir biçimde yaşama, kararsızlık, dikkatini toparlamakta zorlanma, bellek sorunları

• Fizyolojik tepkiler: Madde kullanımı, iştah kaybı ya da çok yemek yeme, halsizlik, uyku sorunları ve somatik şikayetler (çoğunlukla ağrılar) örnek olarak verilebilir.

• Yas sürecinde oluşan bu tepkilerin yanında süreci oluşturan bazı evreler vardır. İlk aşamada bireylerin yaşadıkları kaybı kabullenmede zorluk yaşadığı dönem olan inkar dönemi bulunur. Bu geçici bir dönemdir. Bireyler kaybın gerçekliğini kabullendikçe öfke duygusu ortaya çıkmaya başlar ve “neden ben” sorusu bireylerin kendisine sıklıkla sorduğu bir soru olur sonrasında ise pazarlık süreci başlar; pazarlık sürecinde ise kaybın yerine gelmesi karşılığında neler yapabilecekleri ya da kişi neler yapsaydı kaybı önleyebileceği konusunda düşünür. Pazarlık aşamasından sonra kaybın kabullenilmesi ve geri dönülemeyeceği anlaşıldıktan sonraki çaresizlik yerini depresyona bırakabilir. Bu dönemde yoğun üzüntü ve çaresizlik duyguları yaşanır. Son aşamada ise bireyler kaybı kabullenir ve yaşadıkları kayıpla nasıl başa çıkacaklarını öğrenmeye başlar. Bu süreçte gündelik hayatlarına geri dönerler.

Yas tepkilerinin 6 ay ile 1 sene arasında sürmesi ve bu süre sonunda azalması beklenir. Yas sürecindeki kişinin intihar eğilimleri, kaybın doğası (ölüm şekli, yakınlık, çoğul ölüm olup olmadığı) gibi durumlar da göz önünde bulundurularak profesyonel yardım alınması tavsiye edilir.