Tarımsal Sulama

Bitkilerin normal gelişmesi için gerekli olan fakat doğal yağışlarla karşılanamayan suyun, bitkinin istediği miktarda ve uygun yöntemle toprağa yapay olarak verilmesine sulama denir. Sulama sistemi ise suyun kaynaktan alınarak sulanacak alana iletilmesi ve dağıtılması için gerekli yapı, araç ve makinaların bütünüdür.  Sulamada esas ilke tarla başına kadar getirilmiş suyun, en az kayıpla bütün tarlaya üniform bir şekilde yayılmasıdır.

Sulama konusunda pek çok sistem vardır. Bu sistemlerden sulamada birinin seçilmesi tarlanın tesviyesinin düzgün olup olmamasına, yetiştirilen mahsulün cinsine, toprağın kimyasal ve fiziksel özelliklerine, sulama suyunun miktarına ve kalitesine, çiftçi alışkanlıklarına, bazı sulama yöntemlerinin ek yatırımı gerektirmesi nedeniyle oradaki çiftçilerin ekonomik durumuna ve bölgenin rüzgar, sıcaklık, oransal nem, yağış gibi iklim koşullarına bağlıdır.

Tarımsal sulamalarda yerüstü veya yeraltı su kaynaklarının korunması amacıyla randımanlı bir sulama yöntemi uygulanmalıdır. Tesviyeli arazilerde bütün sulama sistemleri uygulanabildiği halde tesviyesiz arazilerde yağmurlama sulama, hakim rüzgarı şiddetli bir bölgede yağmurlama sulama sistemi yerine ya damlama sulama yada karık sulama daha uygun bir sulama sistemi tercih edilmelidir.

Başlıca Tarımsal Sulama yöntemlerini ele alacak olursak;

1.Yüzey Sulama Yöntemleri:

a.SalamaSualma Yöntemi:Suyun tarla başı kanallarından tarla üzerinde rasgele yayılmaya bırakılmasıdır. Randımanı en düşük yöntemdir.

b.Uzun Tava Yöntemi:Genellikle sık ekilen bitkiler için kullanılan bir yöntemdir.

c.Adi Tava (Göllendirme)Sulama Yöntem: Arazi eğiminin düz ve düze yakın olduğu ince bünyeli toprakların sulanmasında uygulanmaktadır.

d.Karık Sulama Yöntemi:Sulama suyunun, bitki sıraları arasında eğim doğrultusunda açılan karıklara verilmesi ile sıraya ekilen mısır, ayçiçeği, pamuk, meyve ve sebzeler için uygundur.

2.Yağmurlama Sulama Yöntemi:

Yağmurlama sulama yönteminde su doğal yağışa benzer biçimde toprak yüzeyine serpilmek suretiyle uygulanır. Yağmurlama sulama, suyun yüksek basınçlı yağmurlama sistemleri, yükselticilere veya hareketli platformlara monte edilmiş spring veya tabancalarla tepeden dağıtıldığı bir yöntemdir. Sistemin çalışması için gerekli basınç genellikle pompalarla sağlanır. Engebeli arazilere uygundur.Yağmurlama sulama sistemi ile ekin veriminin de arttığı gösterilmiştir ve tahıllar, bakliyatlar, buğday, şeker kamışı, yer fıstığı, pamuk, sebzeler, meyveler gibi birlikte yetişen çoğu sıra, tarla ve ağaç bitkileri için, çiçekler, baharatlar ve çeşniler için uygundur.

Mini-spring Yöntemi:

Yağmurlama sulama ile damla sulama arasında bir yöntem olup,Suyun çok küçük tanecikler halinde püskürtülmesiyle yapılan sulama tipidir. İnce borularla tarlaya dağıtılan su küçük yağmurlama başlıkları ile araziye dağıtılmaktadır. Sabit bir sistem değildir gerektiğinde toplanabilmektedir.Genellikle sera, fidan ve meyve bahçelerinde kullanılan bir yöntemdir. Kullanım amaçları sulama yaparken aynı zamanda serinletmeye de yardım etmesidir.

5. Toprak Altı Sulama Yöntemi:

Toprak altı sulama sun’i yolla toprak altına su ilavesiyle taban suyu seviyesinin düzenleme faaliyeti olarak tanımlanabilir. Bu yöntemde su seviyesi kök bölgesinde su ve hava miktarının en iyi şekilde kombine edilmesini sağlayacak yükseklikte muhafaza edilmektedir.

6. Damla Sulama Yöntemi:

Suyun kaynağından alınarak kontrol ünitesinde temizlenip (filtre edilip) istenilen miktar kadar gübre ile karıştırılarak, kontrollü bir şekilde kapalı boru sistemi vasıtasıyla, düşük basınç (0.5-2.5 atm.) altında, düşük debide damla veya sprey halinde, bitkiyi fazla strese sokmadan daha sık aralıklarla ve daha az su vererek yapılan bir sulama şeklidir. Bu yöntemde sulama suyunun bitkinin kök bölgesine uygulanması esasına dayanır. Yöntemin amacı bitkiyi fazla strese sokmadan her gün, haftada iki veya en fazla haftada bir defa bitkilerin sulanması esasına dayanır.

Uygulanacak sulama suyu miktarı;bitkinin etkili kök derinliğindeki toprağın mevcut nemi, sulama yapılacak düzeye indiğinde, topraktaki su seviyesinin su tutma kapasitesine tamamlanması gerekmektedir. Bitkinin etkili kök derinliği, toprak neminden yararlandığı kök bölgesidir. Toprak nemi bitkinin yararlanabileceği seviyenin altına düştüğünde, etkili kök bölgesine gerekli suyun verilmesi gerekmektedir. Sulama suyu; toprağın su seviyesini, su tutma kapasitesi seviyesine getirmek için verilmesi gereken miktardır.

Bitkiler, tarla kapasitesi ile solma noktası arasında bulunan sudan yararlanabilirler. Toprakta bitki gelişmesine en uygun kullanılabilir su seviyesinin % 25 ile % 75 arasında olması gerekmektedir. Sulama zamanının tespitinde kullanılan bazı yöntemler şunlardır;

*Tansiyometre denilen aletler ile toprak neminin ölçüleceği çukurlara yerleştirilerek, üzerinde bulunan sarı, kırmızı ve yeşil göstergelerden toprak nemi kolayca belirlenir ve sulama zamanının gelip gelmediği tespit edilir.

*Toprak burgusu ile nem ölçümü yapılacak derinlikten alınan toprak örnekleri avuç içinde sıkılarak, avuçta bıraktığı ıslaklık, topak oluşturma durumuna, parmaklar arasında yuvarlatılarak şerit olma durumuna ve rengine bakılarak tahmin yapılır.

**Eğer sulama zamanı gelmiş ise; hafif bünyeli topraklar, yani kumlu topraklar avuç içinde sıkılınca ya topak olmaz veya topaklansa bile kolayca dağılır. Orta bünyeli topraklar ise topak olur, parmaklar arasında lastik hissi verir. Ağır bünyeli yani killi topraklar ise kolayca topaklaşır ve parmak arasında kolayca şerit durumuna gelir.

Sulamalarda esas baz alınacak nokta,toprakta bulunan suyun bitkinin etkili kök derinliğinde tarla kapasitesine getirilmesidir. (Etkili kök derinliği bitkilerin topraktaki suyun yüzde seksenini aldığı derinliktir). Toprakta suyun etkili kök bölgesi derinliğine ulaşıp ulaşmadığı ise nem kontrol çubuğuyla kontrol edilerek anlaşılır. Toprağa ancak depolayacağı kadar su verilmelidir. Bundan fazla su verilirse bitki köklerinin ulaşamayacağı derinliğe sızar ve bitki bu sudan yararlanamaz. Etkili kök derinliğine tarla kapasitesinden daha az su verilirse yetersiz sulama söz konusu olur. Bu durum da kökler zayıf düşer bitki bol ve kaliteli ürün verebilmek için gerekli nemi bulamaz.

Bölgemizde tarımsal sulama, şuan birçok bölgede çiftçilerin kendi imkânlarıyla kazımış oldukları kuyular ile sağlanmaktadır. Bunun yanı sıra gerek hala çalışmaları devam eden GAP projesi ile gerekse kurumlarca ilçelerde gerçekleştirilen Sulama Kanalı Projeleri ile tarımsal sulamaya katkı sağlanmaktadır.