Sanal Para “Bitcoin”

Değerli okurlar, Bitcoin son zamanlarda gündemi oldukça meşgul eden önemli bir konudur. Bu vesile ile çok kısa sürede hızla artan fiyatı özellikle spekülatif yatırımcıların ilgisini çekmiştir. Diğer taraftan ülkelerde gerek hükümet ve ulusal merkez bankası yetkilileri, vatandaşlarını bitcoin konusunda ihtiyatlı olmaları için uyarmaktadır. Sanal para sistemlerinin işleyişi geleneksel para sistemi işleyişinden oldukça farklıdır.

Bitcoin üzerinden elde edilen gelirlerin ve yapılan işlemlerin vergisel durumu dünya genelinde birbirinden farklı Türkiye’de hala belirsizliğini korumaktadır. Burada özellikle bitcoin’in tanımlanması gerekmektedir.

Bazı ülkeler bitcoin ile ilgili yasal bir düzenleme getirmemiş kimi ülkeler bitcoin’i yasaklamış kimi ülkeler ise bitcoin’i tanımlamış ve vergilendirme veya vergiden muaf yoluna gitmiştir. Türkiye’de ise Maliye Bakanlığı bitcoin ve benzeri şifreli paraları mercek altına almıştır. Şifreli paraların yasal olarak tanımlanmasının şart olduğu ve buradan hareketle “emtia, menkul kıymet, para” olmak üzere üç tanım üzerinde durulduğu görülmektedir.

Bitcoin ve benzeri şifreli paraların “para” olarak tanımlanıp tanımlanmayacağı konusunu açıklığa kavuşturmak için öncelikle “para kavramı üzerinde durulması gerekmektedir.

Hepimizin malumu esasen para, basımı devlet tarafından gerçekleştirilen mal ve hizmet satın alma gücüne vakıf, herkesin herkesin kabul ettiği bir değişim aracıdır.

İktisat ilmine göre paranın dört temel işlevi bulunmaktadır. Bunlar; paranın değişim aracı, ortak hesap ve değer ölçüsü , tasarruf ve borçlanma aracı, iktisat politikası aracı olmasıdır.

Emtia para, temsili para, itibari para vb. olmak üzere farklı para çeşitleri vardır. Emtia para haha çok ilk toplumlarda kullanılan çeşitli maddelerden oluşan değişim araçlarıdır ve bu paraların değerleri yapıldıkları maddenin piyasa değerine dayanmaktadır. Temsili para, karşılığında emtia para olan veya kıymetle madene dönüştürülebilen ödeme araçlarıdır. Şekil olarak temsili paraya benzeyen; ancak kıymetli maden karşılığı olmayan para itibari paradır.

Bitcoin sistemi açık kaynak kodlu yazılımlardan meydana gelmektedir. Bahse konu yazılımlar laptop, cep telefonu gibi oldukça çeşitli işlemcilerde çalışmakta ve yüklendikleri anda kişiyi “bitcoin cüzdanı” sahibi kılmaktadır. Bitcoin işlemleri bitcoin cüzdan adresleri arasında gerçekleşmektedir. Bitcoin arzının 2140 yılında sona ereceği öngörülmektedir. Şu anda bitcoin sistemi 21.000.000 bitcoin üretebilecek şekilde kurgulanmıştır. 31 Mart 2018 tarihi itibariyle 17.346.000’dır. 2140 yılına kadar madenciler tarafından 4.753.800 bitcoin arzının gerçekleşmesi beklenmektedir.

Peki bitcoin menkul kıymet ya da emtia olarak değerlenip değerlendirilmeyeceği konusu üzerinde durulması gerekir, çünkü menkul kıymet olarak olaya bakıldığında, menkul kıymetin dönemsel gelir sağlayan, ibareleri aynı ve misli niteliğe haiz olan, ortaklık veya alacaklılık hakkı getiren, belli bir bedeli temsil eden, yatırım vasıtası işlevi gören ve seri halinde çıkartılan kıymetli evrak olarak tanımlamak mümkündür. Bu tanımdan yola çıkarak bitcoin menkul kıymet olarak değerlendirilmemektedir. Emtia olarak olaya bakıldığında emtia Türk Dil Kurumu tarafından “mal” olarak açıklanmıştır. Esasen emtia, ticarete konu olan mallardır. Günlük hayatta en sık rastlanan emtialar; tarım, ormancılık ve enerji ürünleri, değerli madenler ile gıda maddeleri, kimyasallar ve hammaddeler ve benzeri alt gruplara ayrılmaktadır. Demek ki bitcoin emtia mal olarak da görülmemektedir.

DÜNYANIN BİTCOİN 

Dünya genelinde çok sayıda merkez bankası veya banka denetleme ve düzenleme kurumu bitcoin kullanımını yasaklamamakla birlikte birey veya kurumları karşı karşıya getirmemek için ikaz ve uyarılar yapmıştır. Zira bitcoin yeni kavramdır. Merkezi bir otorite tarafından kontrol edilmemektedir. Kendine özgü bir sistem işleyişine sahiptir.

Şifreli para hacminin dünya üzerinde en yüksek olduğu ülke Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’dir ABD’nin en büyük borsalarından Chikago Board Options Exchange (CBOE), şifreli para birimi biştcoin ile vadeli işlem yapan ilk borsa olmuştur.

Danimarka nakit kullanımı yerine dijital para birimine geçmeyi hedeflemektedir. Böylece Danimarka merkez bankası, bitcoin’in para olarak adlandırmamış ve bu yüzden düzenleme getirmemiştir. Merkez bankası bitcoine yatırım yapmak isteyenleri risklere karşı hazırlıklı olmaya çağırmış ve olası kayıplar halinde finansal düzenleyicilerin suçlanmaması gerektiğini belirtmiştir.

Estonya internet üzerinden e-vatandaşlık satarak dünyanın dört bir yanındaki bireylere Avrupa Birliği’nde şirket kurma hakkı vermiştir. Estonya şiferli parası olan “Estcoin” çıkararak bir sanal para halka arzı gerçekleştirmek istediklerini açıklamıştır.

Hollanda Arnhem şehri, bitcoin ile üne kavuşmuştur. Şehirde 150’den fazla bitcin ile alışveriş yapabilen mekan bulunmaktadır. Bu nedenle hükümet blok- zincir teknolojisinin bankalarda kullanılabileceğini belirtmiş ve bankalar blok-zincir metoduyla kendi teknolojilerini geliştirmenin yollarını araştırmaktadır.

Kanada blok-zinciri benimseyen nadir ülkelerden biri olup, bitcoini “emtia” olarak tanımlamaktadır. Bitcoin işlemleri üzerinden elde edilen kazançları ticari kazanç olarak ya da değer artış kazancı olarak vergilendirilmektedir.

Finlandiya Merkezi Vergi Kurulu, bitcoini “finansal servis”olarak tanımlamıştır. Buna ek olarak bitcoin işlemlerini KDV’den muaf tutmuştur.

Birleşik Krallık bitcoini yabancı para birimi olarak değerlendirmekte ancak vergisel anlamda net bir açıklama bulunmamaktadır.

İsveç nakit para kullanımını kaldırmayı hedeflemektedir. İsveç Finansal Denetleyici Otoritesi tarafından bitcoin ödeme metodu olarak yasal kılıfa sokmuştur.

Güney Kore bitcoin ile ilgili bir düzenleme olmamasına rağmen bitcoin bir ödeme metodu olarak kabul görmüştür ve giderek kullanımı yaygınlaşmaktadır.

Avustralya hükümeti yayınlamış olduğu bir yönetmelikte bitcoini “soyut varlık” olarak tanımlamıştır. Buradan hareketle resmi ticari işlemler için şifreli para birimlerinin kullanılamayacağını belirterek vergiye tabi tutulacağını belirtmiştir.

Almanya’da Federel Finansal Denetleme Kurumu’nun bildirimine göre bitcoin ve benzeri şifreli para birimleri hukuki anlamda bağlayıcı parasal araçlar olarak tanımlanmıştır. Bitcoin satışından elde edilen kazanç %25oranında sermaye değer artış kazancı olarak vergilendirilmektedir.

Japonya 2017 yılının Nisan ayında “Sanal Para Birimi Kanunu”nu yasalaştırarak bitcoin ve benzeri dijital para birimlerini ödeme metodu olarak kabul etmiştir.

Rusya şifreli para dünyası için öncü ülkelerden biridir. Putin şifreli paralar ile bilgilendirme yapan ilk devlet adamlarından biridir.

Lübnan hükümeti şifreli para dünyasını yakından takip ettiğini ve resmi şifreli para üretebileceklerini belirtmiştir.

Cezayir hükümeti yürürlüğe girmesi beklenen yeni maliye Kanunu’nun 113’üncü maddesi uyarınca şifreli paraları tamamen yasaklamaya doğru gitmektedir.

Meksika bitcoin ile ilgili 2017 yılı itibariyle Fintech Yasasını yürürlüğe koyarak yasal hale getirmiştir.

Norveç Vergi İdaresi, şifreli paraların vergisel Saiklerle sermaye mülkü olarak ele alınacağını ve Norveç hükümeti bitcoin alım veya satımı üzerinden KDV alınmayacağını belirtmiştir.

Ürdün Hükümeti, şifreli para sistemlerinin kullanımını engellemek amacıyla açıklama yayınlamıştır.

Çin şifreli para sistemine katılmayı reddetmiş ve şifreli para ticareti ile borsalarını yasaklamıştır.

Fransa Maliye Bakanlığı, bitcoin’i dijital para birimi olarak görmediklerini, ancak bitcoin ile elde edilen gelirin beyan edilmesi gerektiğini ve bu gelirler üzerinden vergi verilmesi gerektiğini dile getirmiştir.

Türkiye, Türk Hukuk Sisteminde bitcoin ve benzeri şifreli paralar konusunda herhangi bir düzenleme yoktur. Ayrıca mahkemeler tarafından bu konuda verilmiş bir karar da bulunmamaktadır. Kamu otoriteleri tarafından resmi bir düzenleme yapılmamıştır. Yalnızca Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ile Sermaye Piyasası Kurulu’nun basın açıklamaları mevcuttur. Dünya genelinde olduğu gibi Türkiye’de de bitcoin sistemi araştırılmaya ve tanımlanmaya çalışılmaktadır. Küresel gelişmelere paralel bir şekilde gelecekte belli hukuki adımların atılması öngörülmektedir.

Günün Sözü : “Koyunların önderlik ettiği bir aslan ordusundan korkmuyorum. Bir aslan tarafından yönetilen bir koyun ordusundan
korkuyorum.”(Büyük İskender)

Kaynakça :
SPK, Kripto-Para Bitcoin Dr. A. Çarkacıoğlu Araştırma Raporu

Abdulbaki AKBAL
S.M. Mali Müşavir-B.Denetçi
[email protected]
•