Merkezi Bütçe Giderlerine Bakış

Değerli okurlarım, merkezi bütçe giderleri, bir devletin veya hükümetin işlevlerini yerine getirmek için harcadığı parayı ifade eder. Bu giderler genellikle kamu hizmetleri, altyapı projeleri, sağlık, eğitim, güvenlik, savunma gibi alanlara yönelik harcamaları içerir. Merkezi bütçe giderleri, devlet gelirlerinden karşılanır ve genellikle vergiler, borçlanma veya diğer gelir kaynaklarıyla finanse edilir.
Merkezi bütçe giderleri, bir ülkenin ekonomik durumu, kamu politikaları ve hükümetin öncelikleri doğrultusunda değişiklik gösterebilir. Örneğin, bir hükümet sağlık hizmetlerine daha fazla yatırım yapabilirken, bir diğeri savunma harcamalarına daha fazla odaklanabilir. Bu harcamaların dağılımı, genellikle hükümetin politikalarına, ekonomik önceliklerine ve toplumun ihtiyaçlarına göre şekillenir.
Merkezi bütçe giderlerinin etkili bir şekilde yönetilmesi, bir hükümetin başarısını belirleyen önemli bir faktördür. Hükümetler, bütçe planlaması yaparken dengeli bir yaklaşım benimsemeli ve harcamalarını gelirlerle uyumlu hale getirmeye çalışmalıdır. Ayrıca, harcamaların etkinliği ve verimliliği de gözetilmelidir. Bu, kaynakların en iyi şekilde kullanılmasını sağlayarak toplumun genel refahına katkıda bulunabilir.
2024 yılı Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın internet sitesinde Ocak-Şubat gerçekleşmelerine bir göz attığımızda merkezi yönetim bütçe giderlerinin 1 trilyon 456,8 milyar TL, her iki döneme ait bütçe gelirlerinin ise 1 trilyon 153,4 milyar TL olduğu görülmektedir. Ocak-Şubat dönemine ait bütçe açığı 303,4 milyar TL olarak gerçekleşti. Bunu dışında faiz dışı bütçe giderleri 1 trilyon 281,9 milyar TL ve faiz dışı açık 128,6 milyar TL olduğunu görüyoruz.
2024 yılında merkezi yönetim bütçe giderleri için konulan hedef 11 trilyon 89 milyar 37 milyon TL ödenekten ocak-şubat döneminde 1 trilyon 457 milyar 873 milyon TL gerçekleşti, geçen yılın aynı döneminde 710 milyar 709 milyon TL harcama yapılmıştı.
Merkezi bütçe giderlerinin ocak-şubat 2024 döneminin 2023 yılı dönemine göre %105,1 oranında arttı. Bu giderlerin dağıtımına bakıldığında ocak-şubat 2024 döneminde yapılan her 100 TL’lik gider aşağıdaki harcama kalemlerine belirtilen yüzdelerle dağıtılmıştır.

Personel giderleri : %31,6
Faiz giderleri :%12,1
Mal ve hizmet alım giderleri : %4,8
Cari transferler : %39,7
SGK devlet prim giderleri : %3,8
Sermaye transferleri : %0,1
Sermaye giderleri : %3,5 Borç verme : %4,4

Bütçe giderleri dikkate alındığında 2024 yılı bütçe açık hedefi 2 trilyon 651 milyar 937 milyon TL olarak belirlenmişti. 2024 yılı ilk iki ayda 304 milyar 517 milyon TL açık verildiğini görüyoruz. Vergi gelirlerinin ilk iki ayda geçen yılın aynı dönemine göre %113,6 oranında artmasına rağmen bütçe giderlerine para yetişmediği açık görülmektedir. 2024 yılının ilk iki ayında personel giderlerinin geçen yılın aynı dönemine göre %145, faiz giderlerinin %216,5 ve cari transferlerinin %70,2 oranında artması devletin burada tasarrufu dikkate alınmadığı görülüyor.

Türkiye’de nüfusun 1/3 ‘nın çalışma hayatında yer aldığı ülkemizde özel sektörde çalışan sayısının yaklaşık 1 milyon azalıp emekli sayısının 2 milyon arttığı bir dönemdeyiz.
Bu gidişle giderler dikkate alındığında ve 31 Mart yerel seçim giderleri göz önünde bulunduğunda mart ayında bütçe açığı daha fazla olacaktır. Seçim sonrasında geçen iki yılda olduğu gibi yine ek bütçeye ihtiyaç duyulacak. 31 Mart yerel seçimlerden sonra eğitim, sağlık, mobilya ve konaklamada vergi artışı bekleniyor.

Bu seneki vergi tahsilat hedefi 7,4 trilyon TL’dır. Bu yılın ocak-şubat dönemindeki vergi tahsilat oranı ile geçen yılın aynı dönemine göre gerçekleşen tahsilat oranlarını karşılaştırdığımızda tahsilat oranı en çok yükselen en çok yükselen vergi türleri dahilde alınan Katma Değer Vergisi, Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi’dir.

Günün Sözü : “Bir bahçede hep aynı çiçekten olursa o bahçe güzel olmaz.
Sen, ben o varız diye güzel bu bahçe.
Koparma farklı çiçekleri, kalsın renkleriyle, kokularıyla…” (Yaşar Kemal)

Abdulbaki AKBAL
S.M.Mali Müşavir-B.Denetçi