Mardin’de Ramazan; Üç Cami Örneği

Bazı mekânlar, bazı zamanlar, bazı olaylar ve bazı kişiler kendi nesnel ve özel tanımlarını aşıp sembolik bir anlam taşırlar.

Bu sembolik anlamlar bir topluluk tarafından ortaklaştığında ve paylaştığında inanç, kültür ve zihinsel açıdan önemli bir potansiyele dönüşür. Algı, duygu, tepki, arzu ve refleksler benzeşmeye başlar.

Sembolik olanın, kâğıda dökülmeden ve söze dönüşmeden ima, işmam ve çağrışım üzerinden verdiği güçlü mesajları bulunur.

Bu yazı denemesinde; bu Ramazan ayında Mardin’deki üç cami üzerinden sembolik ifadesini bulan bir değerlendirme yapmak istiyorum.

Sembolik ifadesini bulan camilerimiz ve mekânlarımız elbette ki çok fazladır. Ancak calib-i dikkat olup bu yazıya sığdırabileceğim üçü de Yenişehir’de bulunan camileri değerlendireceğim.

Fuat Yağcı Camii; Yenişehir’de betonarme olarak inşa edilmiştir. Duvarları dıştan taş kaplama olup içi mavi çinilerle örülmüş modern tarzda bir yapıdır. Araç park sorunu olmakla beraber Hükümet Konağının hemen yanında olması hasebiyle protokol erkânı ve esnafın ilgi duyduğu bir camidir.

Yumuşak, kadifemsi ve genizden gelen mahzun sesi yanında, etkileyici hitabetiyle öne çıkar Caminin kıdemli imamı Hasan Yenigün. Sadece kıraat ve hitabeti bile cemaati cezb eder. Hocanın ilmi donanımı, geleneksel medrese tedrisatı ile yeni-çağdaş bilgileri mecz etme kapasitesi bir hayran kitlesi oluşturmuştur.

Dini hissiyatın ve dava bilincinin gerektirdiği konularda STK’ların bu cami avlusunda etkinlik ortaya koyması ve hocanın da katkıları neticesinde Fuat Yağcı Camii özel bir hatıratı taşımaktadır.

Teravih namazları bu camide biraz hızlı tempoda ve coşku içinde kılınır. Teravihler kılınırken çok eğimli bir mecradan hızlıca akan bir ırmak gibi coştuğu izlenimi oluşur. Ya da Safa-Merve arası hızlı adımlarla koşma duygusuna kaptırır cemaatı. Kozmik âlemin (ay, güneş, rüzgar,  yer, gök ve sair varlıklar) oluşturduğu eko-sistemin temposuna ayak uydururcasına bir herveledir teravihler.  Cuma namazı çıkışı cami avlusunda cemaatin şehadet parmağını yukarıya dikerek, tevhid ve tekbir nidaları eşliğinde ve içten yakarışlarla bildirilerin okunduğu kitlesel gösteri avlusudur aynı zamanda Fuat Yağcı Camii.

Müezzin ’in farklı makamlarda ama hep yüksek sesle okuduğu sala ve tesbihat da, bu hızlı ve tempolu atmosferi tetiklemektedir. İmamın kadife yumuşaklığındaki etkileyici/duygulandırıcı sesi yanında müezzinin hep yüksek tonda okumaları cemaat içinde farklı tepkilere neden olmaktadır.

Kasımiye Medresesi ve Camii; Antik Mardin’in güneybatı tarafında meskun alanların bir kilometre uzağında,  sırtını Kale yamacına ve yüzünü kıble tarafındaki engin Mezopotamya ufkuna çevirmiş 15.yüzyılda inşa edilen tarihi bir medrese ve camidir. Cumhuriyet sonrası Tevhid-i tedrisatla kapatılan medrese samanlık ve ahır olarak kullanılmış. 2009 yılında bir modacı ile dönemin İl Valisinin el ele vererek medresede defile düzenleme ve mabedi podyumlaştırma girişimine karşı ilin sivil dinamiklerinin verdiği mücadele sonrası Cuma namazı ile teravihlerin kılınmasında sembolik değeri yüksek bir mekân haline gelmiştir.

Yatsı ve teravih namazları medresenin serilen avlusunda kılınmaktadır. Gökte parıldayan bin bir yıldızın altında ve ışıldayan Mezopotamya ovasının yerleşim yerlerindeki adeta göz kırpan elektrik ışıklarının göz alıcı görselliğinde cemaat farklı bir duygu ikliminde kendisini hisseder.

Kuran tilaveti ve tesbihatın taş sütunları yalayarak oluşturduğu doğal akustik, tarih ve mana yolculuğuna çıkarır insanı. Kasımiye serinlik, tarih, mana ve medeniyet idrakini depreştirir. Buraları yurt edinmiş ve iz bırakmış farklı beyliklerin hatıratını canlandırır.

Kalabalıklardan ve meşgaleden sıyrılarak gök kubbenin kuşatıcılığına ve taşın asaletine sığınılarak ruh dinginliği ve huzur edinir buradaki namazlarda.

Cemaatinin önemli kısmı arabasıyla gidebilen biraz da seçkinci zevattan oluşmaktadır. Ailece ruh iklimine yolculuk için de buraya gelinir.

Sadık Yay Camii; Yeni inşa edilmiş olmasına rağmen mimari yapısı ve oluşturduğu atmosfer ile haklı bir çekiciliğe sahiptir. Hindistan’daki Tac Mahal’in adeta bir prototipi görünümündedir. Geniş avlusu ve ferah atmosferi ile oldukça bakımlı ve temizdir. Camiyi inşa eden aile, aynı zamanda bakım ve müştemilatını da sağlamaktadır.

Bu camimizi öne çıkaran farklı hususiyetler vardır. Ramazan ayı süresince Caminin Türkiye vatandaşı resmi imamı yatsı namazını kıldırdıktan sonra usulca geri çekilerek yerini Irak uyruklu imama, akabinde o da yerini Suriye uyruklu imama bırakmakta ve müthiş bir armoni oluşmaktadır.

Irak’ın Musul ilinden ve Suriye’nin Halep şehrinden savaş nedeniyle buraya hicret eden ve ikisi de hafiz’ul Kuran olan bu hocalarımız her bir rekâtta bir sayfa okuyarak bir gecede Kur’an’dan bir cüz tilavetiyle teravih boyunca hatim indirmiş oluyorlar. Cami İmamı Ahmet Sırdaş’ın tevazusu, müftülük makamının tensipleri ve hükümetin olumlu telkinleri neticesinde, yapay ulusal sınırları aşan kardeşlik ve dayanışmayı bu vesileyle yaşamış olduk..

Ramazan ayı değerini, bu ayda nazil olmaya başlayan son ilahi mesajdan alır. Bu mesaj anlaşıldıkça ve yaşandıkça huzura erdirir. Üç farklı uyrukta, ancak tek inanç ve yolda olan bu imamların arkasında kılınan teravihlerin hazzını alan cemaat, Ramazan ayı boyunca müdavimi oldular. Türkmen, Arap, Kürt olmanın aynı safta, hatta aynı mihrapta ibadeti eda etmeye engel olmadığını bilfiil gösterdiler. Hem imam olarak, hem de cemaat olarak… Ortak temenni ise gelecek yıllarda da bu minvalde devam etmesidir.

Ağır ağır ama huşu ve tadarru’ içinde adeta Kâbe’nin avlusunda teravih kılmanın derin ve huzurlu halini yaşattılar bu camide.

İbadetin yapıldığı mekân ve zaman diliminin kişi ruhunda farklı etkileri oluşabilmektedir.

Ramazan ayında ve özellikle teravih namazları özelinde Mardin’de üç farklı camiden, üç farklı tarz ve duygunun öne çıktı.

Tarih, medeniyet tasavvuru ve mekân bilincinin öne çıktığı, engin Mezopotamya ovasına kuşbakışı yüksekten bakıldığı bir hissiyatın cemaatı sarmaladığı Kasimiye Medresesi Camii.

Toplumsal bilinç, merkezi konum ile imamının birikim ve kıraatı yanında toplumsal etkinliklerin mekânı konumundaki Fuat Yağcı Camii… Teravih namazlarında hızlı tempoda ve coşkulu lirik bir tarz la öne çıkmaktadır.

İslam dünyasının farklı ülke vatandaşlarının mihraba geçerek teenni ile her gün birer cüz ’ün teravihlerde tilavet edilerek adeta Haremeyn atmosferini oluşturan Sadık Yay Camii. Teenni ve

Tarihi Mardin’de bulunan ve her birisinin ayrı bir sembolik değere sahip camilerimizi değerlendirmeyi başka zamana bırakıyorum.