Mardin Yenişehir Geçit Vermeyen Yollar Projesi

Mardin, kuruluşundan beri geçit vermeyen yolları ile nam salmıştır. Hem “yol” hem de “geçit vermez” ifadesinde bir terslik olduğunu biliyorum ama öyledir. Zaten bu kente en rahat uçarak girilip gezildiği için ona “kartal yuvası” denilmiş ve bu namını günümüze kadar korumuştur.

Geçtiği her yeri zapt eden Timur, kenti üç defa kuşatmış, ancak bu yollar ona bir türlü geçit vermemiş, bu yönüyle Timur’u bile çileden çıkarmıştır.

Osmanlılar da 16. yüzyılın başlarında bu kenti kuşatmış ve yollarında düşe kalka ancak bir yıl sonra içine girebilmişlerdir.

I. Dünya Savaşı’nda müttefikimiz olan Almanlar, bu makûs talihi değiştirmek amacıyla bazı yıkımlar gerçekleştirerek bir yol yapmış, böylece binlerce yıllık geçmişi olan bu kente yapılan ilk ve tek yol olması sebebiyle bu yola “Birinci Cadde” denmiştir.

Bulunduğumuz ittifakın mağlubiyetiyle sonuçlanan I. Dünya Savaşı’ndan sonra, galip gelen İtilaf Devletlerinden Fransızlar, Anadolu’nun güney ve güneydoğusundaki bazı bölgeleri işgal amacıyla harekete geçmiş; ancak Mardin’e girmek için yol bulamamış, bu yüzden şehrimize girmeye çekinmiş ve girememiştir. Halkın direnişinden çekindikleri kesindir, ancak bu geçit vermeyen yollarda askeri araçlarının hırpalanmasından çekinmiş olmaları da muhtemeldir.

İşin bir başka ilginç tarafı da yolların bu geçit vermezliğininsadece düşmana karşı değil, kendi halkına da yönelik olmasıdır. Mesela ev eşyası alan, evini taşıyan, kış için kömür veya odun alan şehir halkı, eşyalarını ya binek hayvanlarının sırtında ya da hamalların yardımıyla evlerine ulaştırabiliyordu. Belediyeler çöpleri ancak eşeklerin yardımıyla toplayabiliyordu ve bu durum eski Mardin sokaklarında hâlâ devam etmektedir.

Mardin’in tarihi özelliklerini yansıtması ve kültürel geleneğini sürdürmesi gibi birçok önemli sebepten ötürü geçit vermez yolların korunması kesinlikle önemlidir ve kutsaldır. Ancak, sonradan imara açılan ve “Yenişehir” olarak adlandırılan yerleşim alanlarındaki yolların da eski Mardin’in geçit vermeyen yollar namına uygun olması projesinin yararlılığı tartışılmalıdır.

Bir zamanlar yolda kazılan bir çukurdan çıkan molozu ne yapacaklarını hocaya sormuşlar:

• O da “Başka bir çukur kazalım, içine atalım” demiş.

• “Peki, ikinci çukurun molozunu ne yapalım?” diye sorduklarında,

• “Onun için de üçüncü bir çukur kazarız” önerisinde bulunmuş.

Mardin Yenişehir Geçit Vermeyen Yollar Projesi’nin, “Başka bir çukur kazarız” diyen hocamızın hatırasını yaşatmak için yapılmış olabileceği aklıma gelse de, belki başka faydalar da sağlayabileceğini düşünüyorum. Bu hususta naçizane aklıma gelenlerden birkaçını yazabilirim. Kesinlikle biliyorum ki düşünemediklerim de vardır; ancak şu an sayabildiklerim şunlardır:

1. Mardin Yenişehir yollarının geçit vermezliği projesi, düzensiz yollarda çakıl, çamur ve nehir yatakları gibi yol olmayan araziler için tasarlanmış off-road araçlarının, yüksek yakıt tüketimi ve 4x4 olmaları nedeniyle bir dönem şehir içi kullanımına uygun görülmemesine hatta bu araçların şehir içinde kullanılmasını magandalık şeklinde algılanmasına rağmen, Mardin için bir istisna oluşturabilir. Böylece bu araçların şehir içi kullanımında önerilmesi, Mardin’e bir ayrıcalık kazandırabilir.

2. Doğal güzelliklerin tanıtımını amaçlayan off-roadyarışlarının, Mardin’de şehir içi off-road yarışı şeklinde düzenlenmesi, kentin tarihsel ve kültürel zenginliklerinin tanıtımına katkı sağlayabilir.

3. Çocuklarımızın lunaparklarda binip eğlendiği çarpışan arabalar oyununun, “Çukura Girmeyen Arabalar” şeklinde tasarlanarak gerçekleştirilmesi hem çocuklarımızın bilgisayar bağımlılığından kurtulmasına katkı sağlayabilir hem de zorlu şartlarla mücadele ederek direnme ruhlarını geliştirebilir.

Mardin Yenişehir Geçit Vermeyen Yollar Projesi ile, halkın “Bu yollar Mardin’in kaderidir ve değiştirilemez” inancının korunmasına manevi bir katkı sağlanabilir. Ayrıca “lâmübeddile li kelimâtih” ayetinin bazı yorumlarına uygun olarak halkımızda, Allah’ın yazgısı değiştirilemez inancının pekiştirilmesine de yardımcı olabilir.