Hukukun Üstünlüğü ve Adalet

Hukukun Üstünlüğü ve Adalet

Değerli okurlarım, “Hukukun Üstünlüğü”, modern demokrasilerin ve hukuk devletlerinin en ilkelerinden biridir. Bu ilke, herkesin devletin dahil olmak üzere- hukuk önünde eşit olduğunu ve hukuk üzerinde hiçbir güç olmadığını ifade eder. Hukukun kazancı, haklarının ve özgürlüklerinin korunmasını, uygulanan ana uygulamalardan kaçınmasını ve adil bir toplum düzeninin işleyişini hedefler. Hukukun Üstünlüğünün Temel İlkeleri “Hukukun Evrenselliği:” Hukukun üstünlüğü, kanunların herkesin aynı şekilde beklemesini gerektirir. Bu, olası sosyal yöntemlere, etnik kökenine, cinsiyetine ya da inancına uygunluğun sağlanacağı anlamına gelir.

Bu başlıktaki düşüncede iki temel problemin bulunduğunu ifade etmek gerekiyor. İlki, hukuki güvenliğin yatırım ile ilişkilendirilmesi; ikincisi ise yatırım için hukuki güvenliğin gerekmediği.

Öncelikle hukuk; hava, su, ekmek gibi temel bir ihtiyaçtır. Bir devletten adaleti alırsanız geriye zulüm kalır. Bir toplumdan hukuk düzenini alırsanız geriye kaos(kargaşa, karışıklık) ve vahşi bir tabiat kalır. İnsanoğlunun en büyük icadı hukuki bir düzen tesis edebilmesidir ve hatta denilebilir ki dünyanın 8. harikası Roma Antlaşmalar Hukuku’dur. Dolayısıyla hukuki güvenlik her şeyden evvel bir toplumun fertleri için gereklidir.

Hukuksuz bir ülkeye gelen yatırımlarsa çok azdır. Bu tür ülkelere gelen yatırımlar genellikle “dolaylı yatırımdır.” Hukuki düzenin tesis edilmediği ve evrensel standartlara sahip olmayan ülkelerin kendi vatandaşları dahi paralarını ülkelerinde tutmaz. Hukukun adaletle bağlantısı işte tam da bu noktada devreye girmektedir:
Hukuk eğer arkasındaki devlet gücü sayesinde etkili bir şekilde işleyen bir fenomenden ibaret değilse, onu insanların hukuka ilişkin evrensel algısının ilk referansı olan ‘’adalet’’ değerinden bağımsız olarak düşünemeyiz. Hukuk düşüncesi her yerde adaletle ilgilidir, hemen hemen bütün kültürlerde hukukun adaletle kopmaz bir şekilde bağlantılı olduğunu ifade veya ima eden sözler vardır. Bunların en yaygın olanı, mahkemelerin ”adalet dağıttıklarına ilişkin söz ve anlayışlardır. Ayrıca, birçok bağlamda hukukla adalet eş anlamda kullanılır. .

Hukuki düzenin tesis edilmediği veya yetersiz olduğu ülkelerde yabancı yatırımcılar sözleşmelere genellikle uluslararası tahkim şartı koyarlar. Ekim 2024 itibariyle Türkiye, Hukukun üstünlüğü Endeksi’nde 142 ülke arasında 117. Sırada olduğunu görmekteyiz. Geçen yıllarla mukayese edildiğinde Türkiye endekste birkaç sıra gerilediğine şahit oluyoruz. Endekste iktidarın yetkilerinin sınırlandırılması alanın 137. Sırada, temel haklar konusunda ise 133. Sırada açıkça görülmektedir. Bu sıralamaya bakıldığı zaman hukuk kategorisinde çok kötü bir performans sergilediğimiz açık. Bu sonuçlarla Türkiye gerekse Doğu Avrupa olsun ve gerekse Orta Asya grubunda olsun en düşük sırada genel endeks puanında Rusya gibi ülkelerin gerisinde kaldığı görülmektedir.

Günün Sözü: “Haksızlığa yönelip bütün insanların senin peşinden gelmesi yerine, adaletli olup yalnız kalman daha iyidir...”. (Mahatma Gandhi)
Abdulbaki Akbal
S.M.Mali Müşavir-B.Denetçi