Enerji Güvenliği ve Dünya Siyaseti-1

Değerli okurlarım,

Enerji politikaları ve enerjinin önemi, bir ülkenin ekonomik, sosyal, çevresel ve ulusal güvenlik alanlarındaki başarısını doğrudan etkileyen kritik unsurlardır. Aşağıda bu iki kavramı detaylı şekilde ele alıyorum.

Enerji güvenliğini sağlamak üzere her türü siyasi karar ve bu kararların hayata geçirilmesi için geliştirilen stratejilere enerji politikaları ismi verilmektedir. Enerjinin günümüz dünyasında ne kadar gerekli olduğu ve dünya siyasetinin buna göre şekillendiği müşahede etmekteyiz. Enerjinin bir çok alanda ne kadar etkili olduğu görülmektedir. Bunların şöyle sıralayabiliriz:

Ekonomik Gelişim: Enerji, sanayi, tarım, ulaştırma ve hizmet sektörlerinin çalışmasını sağlar. Elektrik, petrol, doğalgaz gibi enerji kaynakları olmadan üretim ve hizmet sağlanamaz. Enerji fiyatları ekonomik büyümeyi doğrudan etkiler.

Yaşam Kalitesi: Isınma, aydınlatma, ulaşım ve haberleşme gibi temel ihtiyaçlar enerjiyle karşılanır. Evlerde, okullarda, hastanelerde kullanılan teknolojik sistemler enerjiye bağlıdır.

Ulusal Güvenlik: Enerji arzı kesintiye uğradığında ülkeler ekonomik ve sosyal krizlerle karşı karşıya kalabilir. Enerji bağımlılığı, dış politikada zafiyet oluşturabilir.

Çevresel Etkiler: Fosil yakıtlar çevre kirliliğine ve iklim değişikliğine yol açar. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı çevreyi korur.

ABD dışında petrol yataklarının işletilmeye başladığı Azerbaycan Birinci Dünya Savaşı sonunda Sovyet Rusya ve İngiltere’nin işgaline uğradı. İran petrollerini devletleştirmeye çalışan zamanın İran başbakanı Musaddık 1953 yılında ABD ve İngiltere istihbaratları tarafından yapılan bir darbeyle iktidardan uzaklaştırıldı.

Buna karşılık Suudi Arabistan, İran, Venezüella gibi petrol üreticisi ülkeler petrol şirketi karşısında manevra kabiliyetlerini artırmak ve kabul edilebilir fiyat istikrarını sağlamak amacıyla 14 Eylül 1960’ta Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC)’i kurdular.

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü petrol ihracatçısı ve dünya petrol rezervlerinin kanıtlanmış kısmının üçte ikisine sahip 12 ülkenin 14 Eylül 1960’ta oluşturduğu örgüttür. Mevcut üyeleri Kongo, Ekvator Ginesi, Cezayir, İran, Kuveyt, Irak, Suudi Arabistan, Nijerya, Birleşik Arap Emirlikleri, Venezuela ve Libya’dır. Örgütün Arap üyeleri 1967 Arap İsrail Savaşı’nın ardından Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Örgütü (OAPEC) adında bir alt örgüt oluşturma gereğini duydular.

OAPEC örgütü 1967 yılında İsrail ile yapılan 7 günlük savaşta Cemal Abdünnasır’ın Mısır öncülüğündeki Arap ülkelerinin aldığı ağır yenilgi sonucunda, petrol ihraç eden Arap ülkeleri arasındaki işbirliğini geliştirmek amacıyla Ocak 1968’de kuruldu.

İsrail ile yapılan savaş nedeniyle Suudi Arabistan 1973 Ekim Savaşı sırasında İsrail’e ve destekledikleri gerekçesiyle başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere ve onun destekçisi Hollanda’ya yaptığı petrol sevkiyatını durdurdu. Esnek olmayan petrol piyasasında arz talep dengesinin talep lehine bozulduğu ve savaşın getirdiği belirsizliğin etkili olduğu bir ortamda gerçekleşen bu ambargo ilanı üzerine petrol fiyatlarında % 400 gibi büyük rakamlara bir yükselme yaşandı.

ABD bir bahane uydurarak 2003 yılında Irak’ı terörü desteklediği gerekçesiyle ve kitle imha silahları bulundurduğu gerekçesi ile işgal etti. Dünya’nın birçok ülkesi Amerika Birleşik Devleti’nin bu Irak işgalini bu ülkede bulunan enerji kaynakları nedeniyle işgal ettiğini ileri sürdü.

Batılı tüketici ülkeler enerjinin siyasi bir silah olarak kullanılmasına karşı çıksalar da enerji rezervlerini elinde bulunduran ülkeler ve daha önemlisi bu rezervleri işleyip pazarlayan şirketlerin ev sahibi ülkeler enerjiyi siyasi bir etki amacı olarak kullanmaktan geri durmadılar. Çünkü fosil yakıtlar özellikle sanayi devrimi ile birlikte hayatın tüm alanlarını etkileyen en önemli hammadde haline gelmişti. Devam edecek…

Köşenin Sözü: ”Adalet, doğruyu ve hakkaniyeti savunmakla ilgilidir. Adaletsizlik, yalnızca bir kişinin değil, bir toplumun ruhunu öldürür.” (Malcolm X)

Abdulbaki Akbal
S.M.Mali Müşavir-B.Denetçi