Şeyh Sultan Şeyhmus’un (Şeyh Musa) kerametleri ve eserleri

Hz.Abdülkadir Geylani (ks) devrinde yaşamış evliyanın büyüklerinden olan Şeyh Musa Ezzuli (ks), Mardin’de yaşamış, orada vefat etmiştir. Şeyh Musa, yöre halkının kullandığı ismiyle Sultan Şeyhmus, Mardin’in en büyük velîlerindendir. İsmi Mûsâ bin Mâhîn ez-Zûhî’dir. 1077 yılında Mardin’de doğmuş, 1164 yılında yine Mardin’de vefat etmiştir. Türbesi Mardin yolu üzerindeki kabristanlığındadır

Kabri şerifleri, Mardin Şehrine yaklaşık 20 km. mesafede, Diyarbakır yolu üzerinde olup ziyaretgah-ı enamdır.

Kabri şeriflerinin bulunduğu makam ,aynı zamanda O’nun(ks) irşad faaliyetlerini sürdürdüğü dergahı idi.

Doğum ve vefat tarihleri bilinmemektedir. Ancak ,O’nun (ks) , Hz. Abdülkadir Geylani (ks) ile olan yakınlık ve samimiyeti, yaşadığı devir, hayatı ,tasavvufi kişiliği hakkında sarih bilgiler vermektedir.

Hz.Abdülkadir Geylani’nin (ks) menakıbı hakkında telif edilmiş tüm eserlerde , O’nun (ks) ismi zikredilmekte, kişiliği anlatılmakta, Hz.Abdülkadir Geylani’ye (ks) olan bağlılığı , sevgisi ve edebi vurgulanmaktadır.

O(ks), heybetli, gayet güzel görünüşlü, cemil, behi, duası kabul edilen , keramet sahibi büyük bir Hak dostu idi.Ulema ,O’nun (ks) büyüklüğünde ittifak etmişti.Irak velilerinin pek çoğu ,O’na(ks) talebelik yapıp feyzyab olmuşlar, Ondan (ks) icazet almışlardır. O (ks), Resulullah’ı (as) çok müşahede ederdi. O’nun (ks) duası bereketiyle hasta iyileşir ,amanın gözü açılır,fakir, zengin olur, ihtiyaç sahiplerinin müşkilleri hallolurdu.

Haber verdiği olaylar aynı ile vuku bulurdu. Pek çok kerameti , menakıb kitablarında nakledilmiştir.

Mardini adlı müellif ,babasından şu şekilde nakleder ki; Şeyh Musa Ezzuli’nin (ks) , Resulullah’a (as) ru’yet ve müşahedesi çok idi. Bütün hal ve fiilleri , Resulullah’ın (as) siyretine uygundu. O(ks), ve elenna lehül Hadid ayet-i celilesinin hükmünce , eliyle demiri tutsa , demir , O’nun (ks) elinde, ker ustası elindeki çamur gibi yumuşak olurdu.

O (ks), Evliyalar sultanı, Gavsül Azam Hz.Abdülkadir Geylani’ye yakınlığı ile ma’ruftur. Hz.Abdülkadir Geylani (ks) , O’na (ks) çok iltifatta bulunur ve O’nun şanını i’zam ederdi. Bir defasında , Hz.Abdülkadir Geylani (ks), çevresindekilere hitaben, Ey Bağdat ahalisi! Yakında sizin üzerinize öyle bir maarif güneşi doğar ki , bundan sonra bir daha O’nun (ks) misli zuhur etmez. O(ks) , Musa Ezzuli’dir (ks) buyurdular ve Hacca gitmek üzere Bağdat’a gelen Şeyh Musa’nın (ks) iki günlük mesafeden karşılanması hususuna tam bir ihtimam gösterilmesini emr eylediler.

Şeyh Musa (ks) Bağdat’a gelince , O’na (ks) çok ikram ve ihtiramda bulundular. Tikrit’li Şeyh Yahya şöyle haber vermiştir. Biz babamla bazen Şeyh Musa’yı (ks) ziyaret için Tikritten Mardin’e , bazan da Hz.Abdülkadir Geylani’yi (ks) ziyaret için Bağdat’a gidiyorduk. Bir keresinde Şeyh Musa (ks) ile birlikte Bağdat’a geldik.Hz.Abdülkadir Geylani’nin (ks) meclisinde hazır bulunduk.Hz.Abdülkadir Geylani (ks) vaaz esnasında , Bu ayağım bütün evliyanın boynu üzerindedir dediğinde , Şeyh Musa (ks),boynunu eğip alçalttı. Yine aynı zat haber vermiştir ki: Şeyh Musa (ks) hacca gitmek için Bağdat’a gelmişti.Ben de babamla beraber O’nun (ks) yanında idim.O (ks) , Hz. Abdülkadir Geylani (ks ) ile bir araya geldiğinde, Hz.Abdülkadir’e (ks) öyle bir tazim, edeb, tebcil ve ihtiram eyledi ki Hz.Abdülkadir’den başka hiç kimsenin yanında öyle bir hal içinde olduğunu görmedik.Yalnız kaldığımız zaman ,Babam bunun sebebini ,O’na (ks) sordu. O (ks) şöyle cevap verdi. Abdülkadir (ks) zamanımızdaki nasın hayırlısıdır.

Evliyanın sultanı ve ariflerin seyyididir.Meleklerin bile edeb ettiği o zata ,ben nasıl edeb etmeyeyim? Şeyh Musa Ezzuli’nin(ks) , tasavvufun inceliklerine dair, manalarını ancak kamil velilerin anlayabileceği sözleri mevcuttur.Bu sözler , kaynak olarak kullandığımız eserlerde ifade edilmektedir. Ehlince oradan mütalaa edilmesi mümkün olan bu anlamı yüce ifadelerden örnek bir paragraf aşağıda verilmiştir.

Menazil ü meratib ü makamatın , tafsil-i meanisi vesairlerinin alasıdır.Ve tecmil ü tezyin-i sicillat ve muhadarat-ı makamatın şeair ve alaimidir.Ve bitarikıl keşf cemil-i külliyata nazaran , dekayık müttehide ve muttasıladır.Ve suver-i cüziyyata nazarla dahi mevzı u mevkı-i teşkilden munfasıldır.
Bu büyük insanın hayatını paylaşmak istedim kabri mardindedir her yıl milyonu aşkın insanlarca ziyaret edilir alemi islama büyük hizmeti olmuş veli insanlardan biridir şehid olmuş ve mardinin manevi koruyucusu hükmündedir evliyadan büyüklerin birbirlerine olan saygı ve sevgilerini bu yazıdan görebiliyoruz.

Şeyh abdülkadir geylani hz. leri ile yaşamış oldukları çok güzel hatıraları ve beraberce geçirdikleri günler ve birbirlerine olan sevgi ve tevazuyu görebiliyoruz hz şeyh musa ezzuli nin çoçukları ve onun torunları doğu illerinin bir çok yerlerine dağılmış ve bitlis siirt van muş gibi islam a hizmet etmiş evliyaullahın çoğunun şeyh musa ezzuli hzlerinin soyundan geldiği görülmektedir.