İmadeddin Nesimî kimdir? İmadeddin Nesimî kitapları ve sözleri
Divan Şairi İmadeddin Nesimî hayatı araştırılıyor. Peki İmadeddin Nesimî kimdir? İmadeddin Nesimî aslen nerelidir? İmadeddin Nesimî ne zaman, nerede doğdu? İmadeddin Nesimî hayatta mı? İşte İmadeddin Nesimî hayatı... İmadeddin Nesimî yaşıyor mu? İmadeddin Nesimî ne zaman, nerede öldü?
Doğum Tarihi: 1369-1370
Doğum Yeri: Şamahı/Azerbaycan
Ölüm Tarihi: 1417
Ölüm Yeri:
İmadeddin Nesimî kimdir?
Kaynaklarda doğum yeri ve tarihi hakkında yeterli bilgi bulunmadığı gibi araştırmacıların çalışmalarında da farklı bilgiler vardır. Doğum tarihinin 1369-1370 yılları arasında olduğu tahmin edilmektedir. Azerbaycan'ın Şamahı şehrinde, İran kaynaklarına göre Şiraz ya da Şirvan’da, 16. yüzyıl Osmanlı yazarlarından Aşık Çelebi Diyarbakır’da, Latîfî ise Bağdat’ta (Nesîm nahiyesi) dünyaya geldiğini söylemektedir. Nesîmî ile aynı dönemde yaşayan İbn Hacer el-Askalânî onu Tebrizli gösterir (İnbâǿü’l-ġumr, VII, 269-270). İbnü’l-İmâd da aynı bilgiyi tekrarlar (Şeźe . Şamahı şehri kardeşinin mezarının burada olması nedeniyle daha fazla kabul görmektedir. Azerbaycan Türkçesinde ve Farsça divanlar yazmıştır. Şiirleri dönemin birçok şairini etkilemiştir. Şiirlerinde Hallâc-ı Mansûr'u andıran ifadeler kullanmasıyla idarecilerin tepkilerini üzerine çekmiştir.
Nesimî'nin yaşadığı dönemde Fazlullah Nâimî'nin (1339-1401) kurucusu olduğu Hurûfilik hareketi geniş ölçüde yaygınlaşmıştı. Nesîmî, Ester-Âbâdî Fazlullah'ın yaymaya çalıştığı vede Nâimî'den öğrendiği Hurûfiliği kabul etmiş ve bu mezhebin önde gelen savunucuları arasında yer almıştır.
Fazlullah’ın öldürülmesi üzerine Azerbaycan’dan ayrılıp Türkçe şiirleriyle tanındığı Anadolu’ya gelen Nesimî’nin, I. Murad devrinde Bursa’ya ulaştığı ve burada iyi karşılanmadığı anlaşılmaktadır. Kendisinin de Hacı Bektaş-ı Veli'den etkilendiği ileri sürülmektedir. Ayrıca Hacı Bayram-ı Veli ile görüşmek için Ankara’ya gitmiş, Hurûfilik’le ilgili fikirleri sebebiyle huzura kabul edilmemiştir. Ancak Ali Şîr Nevaî’nin Nesîmî hakkında övgü dolu sözler söylemesi onun Orta Asya Türk dünyasında önemli bir kişilik olduğunu göstermektedir. Hatta bir kısım Anadolu Beylerini de etkilemiştir. Anadolu’da fikirlerini yayacak ortam bulamayan Nesimî o tarihte Hurûfiler’in Suriye’deki en önemli merkezi olan Halep’e gitti. Halkın yanı sıra Dulkadiroğlu Ali Bey’le kardeşi Nâsırüddin ve Karayülük Osman, Karakoyunlu Hükümdarı Cihan Şah gibi devlet adamları da fikirlerinden etkilendiler.
Nesimî şairlik gücünü fikirlerini yaymak için kullandı. “Tanrı’nın insan yüzünde tecelli etmesi” ve “vücudun bütün organlarını harflerle izah” gibi fikirleri Sünni çevrelerde tepkiyle karşılandı. Bir süre sonra Halep uleması, görüşlerinin İslam’a aykırı olduğunu ileri sürerek öldürülmesi için fetva verdi. Mısır Çerkes kölemen hükümdarı Muavyed Şeyh'in onayını alan saltanat naibi Emir Yeşbek tarafından boynu vurulup derisi yüzülmek suretiyle 1417 yılında öldürüldü. Cesedi Halep’de 7 gün teşhir edilmiş, sonrasında vücudu parçalanarak birer parçası inançlarını bozduğu düşünülen Dulkadiroğlu Ali Bey’le kardeşi Nâsırüddin ve Kara Yülük Osman’a gönderilmiştir..
Çeşitli nazireler yazmış, şiirleri Anadolu, Azerbaycan ve İran'da yayılmıştır.
İmadeddin Nesimî Kitapları - Eserleri
- Seyyid Nesimi Divanı
- Seçilmiş Əsərləri
- Seçilmiş Əsərləri
- İmadeddin Nasimi Şeirleri
- Hakikatlere Giriş
- Məndə Sığar İki Cahan
İmadeddin Nesimî Alıntıları - Sözleri
- "Yağın gerekmez aşıma..!" (Seçilmiş Əsərləri)
- "Gönlüme hîç senden özge nesne lâyık görmedim Sûretim aklım ukûlüm cism ü cânım merhabâ" (Seyyid Nesimi Divanı)
- Hz. Peygamber (a.s.) " Ben Adem'in efendisiyim." demiştir. Allahu Teala da , " Biz insanı en güzel surette yarattık. " buyurur. Hz Peygamber, " Miraç gecesinde rabbimi en güzel surette gördüm." ve " Allah , Adem'i kendi sureti ve Rahman sureti üzerine yarattı . " demiştir. Bu durumda " Beni rüyada gören Hakk'ı gerçekten görmüştür." hadisinin de doğruluğu ortaya çıkmış olur. (Hakikatlere Giriş)
- Aşiqin əsrarını aşiq gərəkdir kim bilə, Olmayan aşiq nə bilsin aşiqin əsrarını? (Seçilmiş Əsərləri)
- keçən əsrin 70-ci illərində, ərdəbil şəhərində. inqilabçılar minlərlə polisi yaxalayıb cinsiyyət orqanlarını kəsdilər mən o vaxt çox uşaq idim üstündən otuz il keçdi bu yaxınlarda yenə ərdəbil şəhərində üç gözəl tələbəni qaldırıcı kranın dimdiyindən asdılar mən indi çox qocayam nəsiminin soyulmuş dərisi haqqı… uşaqları çox sevdiyimdəndir ki, istəmirəm onlar bu dünyaya gəlsinlər hamilə qadınlardan zəhləm gedir elə atalarımız da bizi ona görə böyüdüblər ki, onlar öləndə biz də onların şəkillərin böyüdək sən demə, adamlar ölmürlər, adamları öldürürlər atam öləndən sonra ayaqqabıları geyilməməkdən çürüdü paltosu geyilməməkdən köhnəldi atam öləndən sonra biz onu unutmağa başladıq tez-tez xatırlamaq şərti ilə nəsiminin soyulmuş dərisi haqqı… mənim yaşadığım "8-ci kilometr" qəsəbəsində bir ev uçdu, içində yaşayan əclafı öldürdü sən demə bu adam gecələr altını batırıb öz nəcisi ilə evin divarlarına ən müqəddəs şeylərin adını yazırmış qonşular danışırdılar ki, ev boğaza yığılıbmış onun əlindən nəsiminin soyulmuş dərisi haqqı… qadın kişinin vətənidir - deyib bütün qadınlarının ərazi bütövlüyünü dəstəkləyirəm qonaq olduğum mehmanxanada çox kişinin yatdığı fahişənin çiyninə toxunub "bacı, sağ ol, mən getdim"- dediyini eşitdim burda bir sirr olduğunu düşündüm nə vaxtsa bütün fahişələr bütün kişilərin bacısı olub yəqin hərdən beynimdən qadın zorlamaq keçirməncə bu olardı əsl ehtiras aksiyası etiraz aksiyasını dağıdır əli dəyənəkli polislər "hökumət evi"nin qarşısında necə ki, sığırçınlar didib-dağıdır at nəcisini içindəki buğda dənələrinə görə nəsiminin soyulmuş dərisi haqqı… biz balıq doğrayanda, meyvə qabığı soyanda bıçağın qəfil əlimizi kəsməsinə adi hal kimi baxmamalıyıq doğradığımız balıq, dərisini soyduğumuz meyvə də bu cür alır qisasını bizdən nəsiminin soyulmuş dərisi haqqı… o ölkədə ki, allah sözü silah sözü ilə qafiyələnir, qolboyun olur o ölkədə mən yaşayıram yaşayıram deyəndə ki, şorba içir, çarpayıya dirsəklənir və dişlərimin xorla ağrımasına qulaq asıram heç bir dinə inanmıram məncə "kafirlər" qır tiyanında qaynayacaqlarsa "möminlər" də həmin tiyanın altına çör-çöp daşıyacaqlar ancaq bu o demək deyil ki, mən adamların gözü önündə yeraltı keçidlərdə, uşaq bağçalarının arxasında avtobus dayanacaqlarında it kimi cütləşməliyəm səninlə (İmadeddin Nasimi Şeirleri)
- Varı möhnətdir cahanın, nə umarsan, ey könül, Lənət olsun bu cahana, həm cahanın varına! (Seçilmiş Əsərləri)
- Məndə sığar iki cahan, mən bu cahanə sığmazam, Gövhəri-laməkan mənəm, kövnü məkanə sığmazam. Ərşlə fər şu kafü nun məndə bulundu cümlə çün, Kəs sözunü və əbsəm ol, şərhü bəyanə sığmazam. Kövnü məkandır ayətim, zati dürür bidayətim, Sən bu nişanla bil məni, bil ki, nişanə sığmazam. Kimsə gümanə zənn ilə olmadı həqq ilə biliş, Həqqi bilən bilir ki mən, zənnü gümanə sığmazam. Surətə baxu mə'nini surət içində tanı kim, Cism ilə can mənəm, vəli cism ilə canə sığmazam. Həm sədəfəm, həm inciyəm, həşru sirat ədinciyəm, Bunca qumaşu rəxt ilə mən bu dükanə sığmazam. Gənci-nihan mənəm mən uş, eyni-əyan mənəm, mən uş, Gövhəri-kan mənəm mən uş, bəhrəvu kanə sığmazam. Gərçi mühiti-əzəməm, adım Adəmdir, Adəməm, Dar ilə künfəkan mənəm, mən bu məkanə sığmazam. Can ilə həm cahan mənəm, dəhrilə həm zaman mənəm, Gör bu lətifeyi ki mən, dəhru zəmanə sığmazam. Əncum ilə fələk mənəm, vəhy ilə həm mələk mənəm, Çək dilini və əbsəm ol mən bu lisanə sığmazam. Zərrə mənəm, günəş mənəm, çar ilə pəncu şeş mənəm, Surəti gör bəyan ilə, çünki bəyanə sığmazam. Zat iləyəm sifat ilə, qədr iləyəm bərat ilə, Gülşəkərəm nəbat ilə, bəstə dəhanə sığmazam. Nar mənəm, şəcər mənəm, ərşə çıxan həcər mənəm, Gör bu odun zəbanəsin, mən bu zəbanə sığmazam. Şəms mənəm, qəmər mənəm, şəhd mənəm, şəkər mənəm, Ruhi-rəvan bağışlaram, ruhi-rəvanə sığmazam. Gərçi bu gün Nəsimiyəm, haşimiyəm, qureyşiyəm, Bundan uludur ayətim, ayətü şanə sığmazam (İmadeddin Nasimi Şeirleri)
- Zahidin bir barmağın kəssən dönüb Həqqdən qaçar, Gör bu gerçək aşiqi sərpa soyarlar, ağrımaz. (Seçilmiş Əsərləri)
- Gah çıkarım gökyüzüne Seyrederim alemi Gah inerim yeryüzüne Seyreder alem beni.. Gah giderim medreseye Ders okurum hak için Gah giderim meyhaneye Dem çekerim kime ne Sofular haram demişler Bu aşkın şarabına Ben doldurur ben içerim Günah benim kime ne ....... Nesimiye sordular ki O yar ilen hoş musun? Hoş olayım, olmayayım O yar benim kime ne? (Seçilmiş Əsərləri)
- Bivəfadar çün bu aləm, kimdən istərsən vəfa? Bivəfa aləmdə sən yari-vəfadar istəmə! (Seçilmiş Əsərləri)
- Ey mənim könlümü alan gözləri, Ey mənim bağrımı dələn sözləri, Mən şikayət kimdən edim, ey həbib, Özləridir, özləridir, özləri. (Seçilmiş Əsərləri)
- Gel gel berû ki savm ü salâtın kazâsı var Sensiz geçen zamân-ı hayâtın kazâsı yoh. Gel gel beri ki oruç ve namazın kazası vardır (Ama) sensiz geçen ömrün kazası (telafisi) yoktur. (Seyyid Nesimi Divanı)
- جيفهدر دنيا آنك طالبلرى آدى كلاب اولما كلب آنى كيم اولدى آدى مردار ايستهمه (Seyyid Nesimi Divanı)
- Gâh giderim medreseye,Ders okurum Hak için Gâh giderim meyhaneye Dem çekerim kime ne Sofular haram demişler Bu aşkın şarabına Ben doldurur ben içerim Günah benim kime ne (Seçilmiş Əsərləri)
- Düşmədi batil xəyala, olmadı sevdası xam Hər kimin kim, eşq oduyla həq bişirdi aşını (Seçilmiş Əsərləri)
- Mən də, sığar ikən cahan, mən bu cəhanə sığmazam, Gövhəri-laməkan mənəm, kövnü məkanə sığmazam. Ərşlə fər şu kafü nun məndə bulundu cümlə çün, Kəs sözunü və əbsəm ol, şərhü bəyanə sığmazam. Kövnü məkandır ayətim, zati dürür bidayətim, Sən bu nişanla bil məni, bil ki, nişanə sığmazam. Kimsə gümanə zənn ilə olmadı həqq ilə biliş, Həqqi bilən bilir ki mən, zənnü gümanə sığmazam. Surətə baxu mə'nini surət içində tanı kim, Cism ilə can mənəm, vəli cism ilə canə sığmazam. Həm sədəfəm, həm inciyəm, həşru sirat ədinciyəm, Bunca qumaşu rəxt ilə mən bu dükanə sığmazam. Gənci-nihan mənəm mən uş, eyni-əyan mənəm, mən uş, Gövhəri-kan mənəm mən uş, bəhrəvu kanə sığmazam. Gərçi mühiti-əzəməm, adım Adəmdir, Adəməm, Dar ilə künfəkan mənəm, mən bu məkanə sığmazam. Can ilə həm cahan mənəm, dəhrilə həm zaman mənəm, Gör bu lətifeyi ki mən, dəhru zəmanə sığmazam. Əncum ilə fələk mənəm, vəhy ilə həm mələk mənəm, Çək dilini və əbsəm ol mən bu lisanə sığmazam. Zərrə mənəm, günəş mənəm, çar ilə pəncu şeş mənəm, Surəti gör bəyan ilə, çünki bəyanə sığmazam. Zat iləyəm sifat ilə, qədr iləyəm bərat ilə, Gülşəkərəm nəbat ilə, bəstə dəhanə sığmazam. Nar mənəm, şəcər mənəm, ərşə çıxan həcər mənəm, Gör bu odun zəbanəsin, mən bu zəbanə sığmazam. Şəms mənəm, qəmər mənəm, şəhd mənəm, şəkər mənəm, Ruhi-rəvan bağışlaram, ruhi-rəvanə sığmazam. Gərçi bu gün Nəsimiyəm, haşimiyəm, qureyşiyəm, Bundan uludur ayətim, ayətü şanə sığmazam. (Seçilmiş Əsərləri)
- Zahidin əfsanəsindən hasil olmaz faidə, Var ikən eşqin hədisi, neylərəm əfsanəyi? (Seçilmiş Əsərləri)
- Yalançı nəfsə uymuşsan, qucarsan dünyayı neyçün? Məgər həqqi unutmuşsan ki, oldun dünyaya mail? (Seçilmiş Əsərləri)
- Hz. Peygamber, " Allah'tan başkasına secde eden muhakkak küfre girer." buyurmuştur. Demek ki Adem (a.s. ) , Hakk'ın gayrısı olsaydı, ona secde eden elbette kafir olurdu. Buna istinaden, ona(Adem'e) secde etmeyen , kafir ve ebedi lanetlenmişlerden (şeytan) oldu. (Hakikatlere Giriş)
- Gəl, ey aşiq, şəhid ol eşq içində Ki, həqdir ol şəhidin qanbəhası. (Seçilmiş Əsərləri)
